دعوی استرداد هدایای نامزدی
ماهیت و مفهوم نامزدی
نامزدی به مثابه قراردادی است که بین دو نفر به منظور ازدواج در آینده شکل می گیرد چون نکاح قرارداد مهمی است، قبل از وقوع عقد دوران نامزدی حقوقی را برای طرفین ایجاد می کند قواعد مربوط به نامزدی در مواد ۱۰۳۵تا۱۹۴۰قانون مدنی آورده شده است.
دوران نامزدی به فاصله زمانی پس از خواستگاری و ایجاد توافق نسبت به شرایط عقد نکاح پس از خواستگاری و ایجاد توافق نسبت به شرایط عقد و نکاح یا وعده ازدواج تا وقوع عقد و نکاح گفته می شود در دوران نامزدی اصولا خانواده های دختر و پسر رفت و آمد و ملاقات های محدودی دارند که شرایط شناخت هر چه بیشتر دختر و پسر در این ملاقات ها فراهم خواهد شد به همین دلیل طبیعی است که در هر ارتباط، هدایایی از قبیل گل، شیرینی و لباس و در مواردی هدایای گران قیمت مانند اتومبیل و جواهرات میان طرفین مبادله شود. اما آنچه مسلم بوده و قانون نیز آن را تایید کرده این است که وعده ازدواج ایجاد علقه زوجیت نمی کند و اگر هر یک از نامزدها در دوران نامزدی از وصلت امتناع کند. مشکلی به وجود نیامده و هیچکس نمی تواند او را به انجام نکاح مورد نظر اجبار کند.
وضعیت استرداد هدایای دوران نامزدی
واضح است انچه بین نامزدها رد و بدل می شود مشروط به ازدواج آنها بوده و وقتی چنین قراری وجود نداشته باشد، دلیلی برای تعلق هدایا نیز وجود نخواهد داشت به همین دلیل است که در قانون مدنی مجوز استرداد و هدایا به طرفین داده شده است. قانونگذار درمواد ۱۰۳۷و۱۰۳۸قانون مدنی به ترتیب چنین بیان کرده است که (هریک از نامزدها می تواند درصورت به هم خوردن وصلت منظور هدایای که به طرف دیگر یا به ابوین او برای وصلت منظور داده است مطالبه کند. اگر عین هدایا موجود نباشد، مستحق قیمت هدایایی خواهد بود که عادتا نگاه داشته می شود مگر اینکه آن هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف سند باشد) مفاد ماده قبل، از حیث رجوع به قیمت در موردی که وصلت منظور در اثر فوت یکی از نامزدها به هم بخورد را محسوس نخواهد بود بنابراین با توجه به مواد فوق می توان دریافت که چنانچه قبل از عقد نکاح از طرف نامزدها یا ابوین (پدر،مادر) آنها مزایایی به طرف دیگر داده شده است، این هدایا در تمام موارد قابل مطالبه نیست بلکه تنها تحت شرایطی، طرف اهداکننده حق مطالبه آن هدایا را خواهد داشت.
شرایط مطالبه هدایای نامزدی وعقد
این شرایط به شرح ذیل عبارتند از:
-
وصلت منظور بهم خورده و نباید ازدواج صورت گیرد، دراین صورت هدایایی که هریک از طرفین به طرف دیگر یا ابوین او داده است قابل مطالبه و استرداد خواهد بود.
-
این هدایا به منظور و در راستای وصلت طرفین و نه به انگیزه دیگری تقدیم شده باشد.
-
چنانچه عین هدایا موجود باشد عین قابل مطالبه واسترداد است اما چنانچه عین موجود نباشد صرفا قیمت هدایایی قابل مطالبه است که عادتا نگاه داشته می شود، به عنوان مثال هدایای مصرف شدنی که با مصرف عین آنها از بین می رود مانند لباس و عطر قابل استرداد نخواهد بود.
-
قیمت هدایای نگاه داشتنی که تلف شده اند در صورتی قابل مطالبه است که با تقصیر هدیه گیرنده تلف شده باشد.
-
بهم خوردن وصلت به دلیل فوت یکی از طرفین نباشد، در صورتی که انحلال نامزدی ناشی از فوت یکی از نامزدها باشد اگر هدایا موجود باشد حکم آن تفاوتی نداشته و باز هم می توان هدایا را مسترد کرد این در حالی است که چنانچه مال موجود نباشد (چه به صورت عمدی ویا غیر عمد) درخواست استرداد قیمت هدایا توجیه قانونی نداشته و ممکن نخواهد بود.
