آشنایی با طلاق
انحلال رابطه زناشویی در عقد نکاح دائم خواه به قصد و رضای زوجین باشد خواه به وسیله نماینده قانونی زوج مانند طلاق دادن زوجه مجنون دائمی بوسیله ولی او و یا مانند موردی که زوجه به استناد وکالت از زوج خود را مطلقه می سازد. ممکن است طلاق توسط دادگاه واقع شود .
طلاق ممکن است به صیغه طلاق خاصی یا به صیغه طلاق با خلع و مبارات و یا بدون آنها ( مانند ظهار و لعان ) باشد و طلاق به عوض هم از ارقام طلاق است و فسخ محسوب نمی شود ( فسخ مغایر با طلاق است مانند فسخ سبب ثبوت رضاع یا عیب یا انزوا و مانند اینها )
تفاوت فسخ نکاح و طلاق
1 – طلاق عمل حقوقی است که انجام آن منوط به رعایت تشریفات خاص است. طلاق باید به صیغه خاص و با حضور دو مرد عادل واقع شود ولی فسخ نکاح تشریفات خاصی ندارد و تنها به اراده صاحب حق انجام می شود.
2 – طلاق در صورتی درست است که شرایط خاصی در زن موجود باشد ، ولی به موجب ماده 1312 قانون مدنی ، رعایت این ترتیب در فسخ نکاح شرط نیست برای مثال ، طلاق زن در مدت عادت زنانگی یا در حالت نفاس درست نیست ، در حالی که فسخ نکاح در این دوران نیز ممکن است.
3 – پیش از وقوع طلاق باید از دادگاه حکم یا اذن گرفته شود ، ولی فسخ نیاز به این اقدام ندارد.
4 – در طلاق رجعی، شوهر می تواند در زمان عده به نکاح رجوع کند ، اما در فسخ رجوع امکان ندارد. در مورد فسخ ، انحلال نکاح کامل است و بطور قطع بین طرفین جدایی می افتد و تشکیل دوباره خانواده جز با نکاح جدید ممکن نیست.
5 – در صورتی که مرد پیش از نزدیکی زن خود را طلاق دهد ، زن مستحق نصف مهر است و اگر مهر در عقد معین نشده باشد ، زن می تواند « مهر المتعه » بخواهد . ولی« هرگاه عقد نکاح قبل از نزدیکی به جهتی فسخ شود ، زن حق مهر ندارد ، مگر در صورتی که موجب فسخ غبن باشد ، که در این صورت با وجود فسخ نکاح ، زن مستحق نصف مهر است »
6 – فسخ نکاح ، هرچند بار که بین زن و مردی اتفاق افتد ، ایجاد حرمت نمی کند.
7 – طلاق مخصوص نکاح دائم است ، ولی موارد فسخ نکاح در دائم و منقطع یکسان است.
8 – طلاق عمل حقوقی است که به وسیله شوهر یا نماینده قانونی او انجام می شود ، در حالی که فسخ ممکن است به وسیله شوهر یا زن واقع شود .
اقسام طلاق
الف: طلاق رجعی : طلاق رجعی طلاقی است که در زمان عده آن می توان از طلاق رجوع کرد . بدین ترتیب ، در اثر این طلاق ، پیوند زناشویی بطور کامل از بین نمی رود و پس از انحلال نکاح زن و مرد تا زمانی که عده سپری نشده آنان بیگانه نیستند و می توانند نکاح را ادامه دهند.
ب : طلاق بائن : در طلاق بائن ، با وقوع طلاق رابطه زناشویی پایان می پذیرد. زن و شوهر بیگانه می شوند و در صورتی که مایل به تشکیل خانواده باشند باید دوباره ازدواج کنند . به موجب ماده 1145 قانون مدنی : در موارد ذیل طلاق بائن است :
- طلاقی که قبل از نزدیکی واقع شود .
- طلاق یائسه.
- طلاق خلع و مبارات مادام که زن رجوع به عوض نکرده باشد.
- سومین طلاق که بعد از سه وصلت متوالی به عمل آید اعم از اینکه وصلت در نتیجه رجوع باشد یا در نتیجه نکاح جدید.
طلاق توافقی : به موجب بند اول ماده 8 قانون حمایت خانواده ، توافق زوجین برای طلاق یکی از موجباتی بود که بر مبنای آن می توان از دادگاه درخواست گواهی عدم امکان سازش کرد. این نهاد حقوقی در کشور ما به سادگی پذیرفته شد .
زیرا به موجب قانون مدنی شوهر می تواند هر گاه بخواهد زن خود را طلاق دهد و در حقوق اسلامی نیز تنها شوهر در این باره تصمیم می گیرد . پس در موردی که زن و شوهر درباره لزوم طلاق به توافق می رسند ، سنت های اخلاقی و مذهبی مانعی برای جدایی آنان ایجاد نمی کند.
باید انصاف داد که مساعی قانونگذار در محدود کردن موجبات طلاق زمانی مؤثر است که یکی از زوجین خواهان حفظ پیوند زناشویی باشد و در دادرسی نسبت به پذیرش درخواست طرف خود مقاومت کند ولی در جایی که نامهربانی دوسره است و زن و شوهر به این نتیجه رسیده اند که نباید با هم به سر ببرند ، منع قانونگذار سدی در راه اجرای خواسته آنان ایجاد نمی کند .
داشتن وکالت در طلاق
به موجب ماده 1119 قانون مدنی : « طرفین عقد ازدواج می توانند هر شرطی که با مقتضای عقد مزبور نباشد در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر بنمایند مثل اینکه شرط شود ، هرگاه شوهر، زن دیگر بگیرد یا در مدتی معینی غایب شود یا ترک انفاق نماید یا بر علیه زن سوء قصد کند یا سوء رفتاری نماید که زندگی انها با یکدیگر غیر قابل تحمل شود .
زن وکیل در توکیل باشد که پس از تحقق اثبات شرط در محکمه و صدور حکم نهایی خود را مطلقه سازد. » همچنین به موجب ماده 1113 قانون مدنی شوهر حق داشت هرگاه بخواهد زن خود را طلاق دهد و می تواند برای این حق خویش وکیل بگیرد.
دادگاه صالح :
مطابق با ماده 12 قانون حمایت از خانواده مصوب 1/ 12 / 1391 در دعاوی و امور خانوادگی زوجین ، زوجه می تواند در دادگاه محل اقامت خوانده یا محل سکونت خود اقامه دعوی کند مگر در موردی که خواسته ، مطالبه مهریه غیر منقول باشد.
هزینه دادرسی :
هزینه دادرسی دعوای طلاق مطابق دعاوی غیر مالی می باشد که در سال 1396 مطابق بخشنامه قوه قضاییه در مرحله بدوی یک میلیون ریال ، واخواهی یک میلیون و پانصد هزار ریال ، تجدید نظر و فرجام خواهی نیز یک میلیون و پانصد هزار ریال می باشد.
نکات : نکته : با توجه به اینکه طبق مواد 1148 و 1149 قانون مدنی در طلاق رجعی برای شوهر در ایام عده حق رجوع وجود دارد و رجوع با هر لفظ یا فعلی که دلالت بر رجوع داشته و مقرون به قصد رجوع باشد حاصل مش شود، رجوع نکاح جدید نیست بلکه شوهر به وسیله رجوع زوجیت سابق را عودت می دهد.
بنابراین ، چون در اثر رجوع شوهر، عقد نکاح با همان شرایط قبلی استوار می گردد ، وکالتی هم که ضمن عقد نکاح به زوجه داده شده است تا زمانی که عقد نکاح یا وکالت به طرق قانونی منحل نشده است معتبر می باشد و در صورت تحقق شرایط مقرر زوجه می تواند از وکالت مزبور استفاده کند.
نکته : در صورتی که عمل بستن لوله های انتقال نطفه مرد ( وازکتومی ) غیر قابل برگشت و به تشخیص پزشک معتبر قانونی موجب نابارور کردن دائمی زوج باشد ، عمل مزبور از مصادیق شرط مقرر و موجب تحقق وکالت در طلاق زوجه می باشد.
نکته : رأی وحدت رویه 716-20/ 7 / 1389 هیات عمومی دیوان عالی کشور : نظر به اینکه مطابق ماده 1108 قانون مدنی تمکین از زوج تکلیف قانونی زوجه است .
بنابراین در صورتی که بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع و زوج این امر را در دادگاه اثبات و با اخذ اجازه از دادگاه همسر دیگر اختیار نماید ، وکالت زوجه از زوج در طلاق که به حکم ماده 1119 قانون مدنی ضمن عقد نکاح شرط و مراتب در سند ازدواج ذیل بند ب شرایط ضمن عقد ردیف 13 قید گردیده ، محقق و قابل اعمال نیست.
نکته : چنانچه زوجه به موجب شروط مندرج در قباله ازدواج حق درخواست طلاق را در صورت انتخاب همسر دوم از ناحیه زوج داشته باشد ، فرقی بین عقد منقطع و دائم نیست. شوهر اگر با عقد منقطع ( موقت ) نیز ازدواج مجدد نماید شرط وکالت محقق شده است و زوجه می تواند از حق مزبور استفاده نماید.
نکته : با توجه به اینکه در وکالت تفویض شده به زوجه ، حق عزل او از وکالت ساقط شده است اقدام بعدی زوج در ضم وکیل طلاق موجب تجدید اختیار ات زوجه نمی شود و نامبرده می تواند به تنهایی به مورد وکالت عزل نماید.
نکته : در صورتی که طلاق به درخواست زوج صورت گرفته و به تشخیص دادگاه سوء رفتاری از زوج مشاهده نشده و تخلفی از وظایف خانوادگی نکرده باشد .
دادگاه می تواند به درخواست زوجه حداکثر تا معادل نصف دارایی اکتسابی زوج را در ایام زناشویی به زوجه بدهد ولی اموالی نظیر ارث که طبق مقررات قانونی به زوج می رسد از شمول آن خارج خواهد بود.
نکته : اصدار حکم محکومیت زوج به طلاق به درخواست زوجه ، به استناد ماده 1129 قانون مدنی مستلزم سبق صدور حکم محکومیت زوج مستنکف به پرداخت نفقه زوجه و احراز عدم امکان اجرای آن و الزام زوج مستنکف به دادن نفقه زوجه است.
نکته : کراهت زوجه به تنهایی عنوان عسر و حرج ندارد و نمی تواند مصداق آن باشد . عسر و حرج بند مذکور در ماده 1130 قانون مدنی با کراهت مذکور در مورد طلاق خلع و مبارات موضوع مواد 1147و 1146 قانون مدنی متفاوت است.
ولی اگر دادگاه پس از رسیدگی های لازم احراز نمایدنفرت به حدی است که ادامه زوجیت را برای زوجه غیر ممکن می سازد و موجب عسر و حرج زوجه است می تواند برابر ماده 1130 اصلاحی قانون مدنی اقدام کند.
نکته : شروع مدت اعتبار گواهی عدم امکان سازش از تاریخ ابلاغ به محکوم له است.
نکته : طلاق هایی که به استناد مواد 1130 و 1129 قانون مدنی داده می شود و بائن است ولی طلاق موضوع ماده 1119 که زوجه به وکالت از زوج از آن استفاده می کند مثل این است که خود زوج ، زوجه را مطلقه کرده باشد و از حیث رجعی یا بائن بودن تابع وکالتی است که داده شده است. در طلاق خلع بذل مهریه منوط به رضایت شخص زوج است و اراده زوجه یا رضایت یکجانبه کفایت برای صدور طلاق خلعی ندارد.
نکته : چنانچه گواهی عدم امکان سازش بر اساس توافق زوجین صادر شده باشد و زوج از طلاق دادن زوجه منصرف شود ، انصراف زوج به منزله عدول از توافق بوده و نمی توان زوجه را طلاق داد و گواهی مزبور لغو می گردد.
نکته : صرف ازدواج مجدد از موارد عسر و حرج محسوب نمی شود.
نکته : در صورتی که زوجین در جلسه دادگاه بر امری توافق نمایند هر کدام از آنها تا زمانی که صیغه طلاق جاری نشده می توانند از توافق خود عدول کنند.
نکته : حق طلاق برای مرد از جمله حقوق مدنی است که قابل اسقاط نمی باشد.
نکته : اگر مسلم باشد زوجه یائسه است طلاق او بائن است نه رجعی و در طلاق نامه باید یائسه بودن وی ذکر شود.
نکته : صدور گواهی عدم امکان سازش در قبال بذل مهریه از ناحیه زوجه به منظور طلاق حالت رجعی داشته و در صورت انصراف زوج از اجرای صیغه طلاق مجوز شرعی ندارد ولی زوجه می تواند از رجوع به مابذل نموده و یا در صورت کراهت مبادرت به تقدیم دادخواست طلاق نماید.
نکته : اگر طلاق در مقابل بذل مآبی از زوجه به زوج باشد ، مشمول بند «3» ماده 1145 قانون مدنی و بائن است و تشخیص آن با دادگاه است که طبق دلای و شواهد موجود آن را احراز نماید.
نکته : مدت اعتبار حکم طلاق شش ماه از تاریخ رأی فرجامی یا انقضای فرجام خواهی می باشد همچنین مدت اعتبار گواهی عدم امکان سازش برای تسلیم به دفتر رسمی ازدواج و طلاق سه ماه از تاریخ ابلاغ رأی قطعی یا قطعی شدن رأی می باشد.
One thought on “طلاق چیست؟”
نقش محوری زن در ادامه یا قطع رابطه زناشوئی
همانطور که قبلاً نیز نشان داده ایم حتی در جبری ترین ازدواج ها هم انتخاب در نزد زن است چه در تن در دادن به رابطه جنسی و چه در ادامه زندگی زناشوئی و چه در طلاق. در اینجا مرد سالارانه ترین قوانین مدنی هم در عمل عاجز می ماند. زن اگر قلباً میل به ادامه زندگی زناشوئی نداشته باشد علیرغم هر قانون و عرفی مرد را به طرز بغایت هنرمندانه ای وادار به طلاق می کند و اگر هم قلباً مایل به ادامه زندگی باشد حتی ده هوو را هم پذیرا می شود و این نکته ای بغایت دقیق است که بشر منطقی امروزه از حس و درک و باورش بکلی غافل شده است و به همین دلیل بازیچه حقوق مدنی گردیده و به دنبال شعارهای بی نتیجه و مضحکی به راه افتاده است ： حقوق برابری زن و مرد، حق طلاق، حق سقط جنین،حق اشتغال و امثالهم.
استاد علی اکبر خانجانی
کتاب فلسفه وجودی زن ص ۱۹