دعوی ورود شخص ثالث

دعوی ورود شخص ثالث

دعوای ورود شخص ثالث عبارت است از اقدام قانونی شخص ثالث اعم از حقیقی یا حقوقی به موجب ارائه و تقدیم دادخواستی مستقل به دادگاه رسیدگی کننده به اصل دعوا به طرفیت یکی از طرفین یا هر دو طرف دعوای اصلی. اعم از اینکه رسیدگی در مرحله نخستین باشد یا در مرحله تجدید نظر با رعایت تشریفات قانونی که در قانون آیین دادرسی مدنی مقرر می باشد.

ماهیت وانواع دادخواست ورود ثالث

بر اساس ماده ۱۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی هرگاه شخص ثالثی در موضوع دادرسی اصحاب دعوای اصلی برای خود مستقلا” حقی قایل باشد و یا خود را در محق شدن یکی از‌طرفین ذی‌نفع بداند، می‌تواند تا وقتی که ختم دادرسی اعلام نشده است، وارد دعوا گردد، چه‌این‌که رسیدگی در مرحله بدوی باشد یا در مرحله‌تجدیدنظر. دراین‌صورت نامبرده باید دادخواست خود را به دادگاهی که دعوا در آنجا مطرح است تقدیم و در آن منظور خود رابه طور صریح اعلان نماید بنابراین دعوی ورود ثالث دو نوع است:

• ورود ثالث اصلی

• ورود ثالث تبعی

دعوای ورود شخص ثالث زمانی «اصلی» محسوب می‌شود که شخص ثالث در موضوع دعوای اصلی برای خود مستقلاً حقی قائل باشد. در مقابل چنانچه ثالث خود را در محق شدن یکی از طرفین دعوای اصلی ذی‌نفع بداند، دعوای ورود شخص ثالث «تبعی» خواهد بود. نفع مذکور اعم است از نفع مادی یا معنوی. بنابراین همانطوری که در صورت ورود هرگونه خسارت به منفعت مادی، ذی‌نفع می‌تواند جبران خسارت و اعاده وضع را بخواهد، در مورد منافع معنوی هم هرگاه شخص مورد تعرض قرار بگیرد، به عنوان ذی‌نفع می‌تواند درخواست جبران ضرر و زیان وارده را داشته باشد.

زمان امکان ورود ثالث

 ثالث تا زمانی که ختم رسیدگی اعلام نشده باشد، وجود دارد؛ چه در مرحله بدوی و چه در مرحله تجدیدنظر و اصولاً ختم دادرسی هم‌زمانی صورت می‌گیرد که دادگاه از رسیدگی و بررسی موضوع خواسته فراغت حاصل کند در نهایت پس از تجمیع شرایط فوق بایستی دادخواست ورود شخص ثالث با ذکر صریح مقصود از آن، تقدیم دادگاه شود. به نظر می‌رسد تصریح قانونگذار در ماده 130 ق.آ.د.د.ع.ا.م مصوب 1379 از این که «در دادخواست منظور خود را به طور صریح اعلان نماید» این بوده است که شخص ثالث هدف و علت اقامه دعوا و تقدیم دادخواست خود را مشخص و ابراز کند آیا ادعای حق مستقلی نسبت به خواسته دارد یا خود را در محق شدن یکی از طرفین دعوای اصلی ذی‌نفع می‌داند.

آثار ورود شخص ثالث

الف) وارد ثالث اصلی

براین نوع ثالث آثاری به شرح زیر وجود دارد:

• مساله ذی نفع بودن وارد ثالث برای دادگاه محتاج رسیدگی و اظهارنظر نیست.

• بر این نوع وارد ثالث آثار متعددی مترتب می‌شود؛ مثلاً اگر چنین وارد ثالثی از اتباع خارجه باشد، از وی تامین اخذ می‌شود؛ همانند دعوایی که مستقلاً طرح کنند.

• در صورتی که یکی از اصحاب دعوای اصلی به جهتی از جهات قانونی از دعوی خارج شود، دعوای وارد ثالث به حال خود باقی مانده، رسیدگی به آن ادامه می‌یابد.

• در مورد خسارت دادرسی چنین وارد ثالثی از مقررات عمومی تبعیت می‌کند. چنانچه مشارالیه محکوم علیه واقع شود، باید خسارت بپردازد و اگر محکوم‌له شود، حق مطالبه خسارت دارد. اما در مورد وارد ثالثی که برای خود مستقلاً حقی قائل نبوده، بلکه به حمایت یکی از طرفین وارد دعوا شود و خود را ذی‌نفع در محق شدن یکی از آنها می‌داند.

ب) وارد ثالث تبعی

وارد ثالثی که برای خود مستقلاً حقی قائل نیست، با وارد ثالث نوع اول متفاوت است چرا که دادگاه باید تشخیص دهد چنین وارد ثالثی آیا ذی‌نفع در محق شدن طرفی که به حمایت از او وارد شده هست یا نه؟ زیرا نمی‌توان به هر کس اجازه داد به هر دعوایی وارد شود و موجبات آشفتگی دادرس را فراهم کند؛ مثلاً فرزندان مدعی علیه نمی‌توانند هر یک با یک دادخواست به حمایت از پدر خود و به این عنوان که در محکوم له قرار گرفتن او ذینفع هستند وارد دعوا شوند. علاوه بر این، وضع شخص ثالث تابع طرفی است که به حمایت از او وارد دعوا شده است به همین جهت ممکن است به او اطلاق مدعی یا مدعی علیه بشود. همچنین در صورتی که یکی از اصحاب دعوای اصلی به جهتی از جهات قانونی از دعوا خارج شود، دعوای وارد ثالث هم خاتمه یافته است.

شرایط لازم برای دادخواست ورود ثالث

برای اینکه دادگاه  دادخواست ورود ثالث را به عنوان خواهان در جلسه دادرسی بپذیرد شرایطی لازم است که برا اساس همین شرایط زمینه برای دادخواست ورود ثالث فراهم میگردد واگر شخص ثالث در ورود خود به دادرسی به عنوان خواهان و در رابطه با موضوع دعوای اصلی بین طرفین ذی نفع و حق او مسلم باشد  ورود شخص ثالث در هر مرحله از دادرسی امکان پذیر است ولی این اطلاق تا زمانی است که دادگاه اعلام ختم رسیدگی به طرفین نکرده باشد شرط اصلی ومهم برای ورود ثالث وجود وحدت منشا ویا ارتباط کامل با دعوای اصلی داشته می باشد با توجه به اینکه اکثر موضوعات حقوقی در دادگاه های حقوقی قابل رسیدگی در مرحله بدوی وتجدید نظر هستند شخص ثالث با رعایت شرایط مذکور می تواند هم در مرحله بدوی و هم در مرحله تجدید نظر خواهی که به اصل و ماهیت دعوی رسیدگی میکنند وارد شود ولی امکان ورود ثالث در مراحل غیر عادی تجدید نظر که شامل فرجام خواهی و اعاده دادرسی می شود وجود نخواهد داشت البته در صورتی که رای مراحل بدوی وتجدید نظر در مرحله فرجام خواهی نقض وبرای رسیدگی مجدد به شعبه هم عرض بدوی ارسال گردد در این صورت امکان ورود ثالث به دادرسی خواهد بود.

دادگاه صالح

همانطور که در بالا گفته شد در دعوای ورود ثالث، شخص ثالث باید دادخواست خود را به دادگاهی که دعوای اصلی در آن مطرح است تقدیم نماید و مستند آن ماده130 قانون آیین دادرسی مدنی می باشد که به شرح زیر می باشد: «هرگاه شخص ثالثی در موضوع دادرسی اصحاب دعوای اصلی برای خود مستقلا”حقی قایل باشد و یا خود را در محق شدن یکی از‌طرفین ذی‌نفع بداند، می‌تواند تا وقتی که ختم دادرسی اعلام نشده است، وارد دعوا گردد، چه‌این‌که رسیدگی در مرحله بدوی باشد یا در مرحله‌تجدیدنظر. دراین‌صورت نامبرده باید دادخواست خود را به دادگاهی که دعوا در آنجا مطرح است تقدیم و در آن منظور خود رابه طور صریح اعلان‌نماید.»

هزینه دادرسی

دعوای ورود ثالث از دعاوی طاری است و از جهت مالی یا غیر مالی بودن تابع دعوای اصلی است. بنابراین هزینه دادرسی آن به میزان هزینه دادرسی دعوای اصلی خواهد بود. بنابراین ثالث در هر مرحله‌ای که  وارد شود، هزینه دادرسی معادل هزینه مرحله‌ای است که در آن وارد می‌شود. پس وارد ثالث اصلی خواهان شمرده می‌شود و تمامی احکام و آثار خواهان بر وی مترتب می‌شود. همچنین اگر شخص ثالث مستقلا ادعای حقی کند و حکم به نفع او صادر شود، خسارت دادرسی را از خواهان و خوانده بالمناصفه دریافت می‌کند و اگر حکم به محکومیت وی به ابطال دعوا صادر شود، باید به طرفین دعوای اصلی بالمناصفه خسارت بپردازد. از جمله هزینه دادرسی و حق­الوکاله.

ابطال یا رد دادخواست ورود ثالث

اگر دادخواست ورود ثالث ناقص باشد وپس از اخطار رفع نقص از جانب مدیر دفتر تکمیل نشود قرار رد ان صادر می شود وهمچنین در اثر محرز نبودن سمت خواهان قرار رد دعوا صادر می گردد ولی هیچکدام از این موارد یعنی ابطال دادخواست یا رد دعوای ثالث مانع ورود او در مرحله تجدیدنظر نخواهد بود.

نکات تکمیلی

نکته اول: دعوی ورود ثالث در هر یک از مراحل نخستین و تجدیدنظر مادام که ختم دادرسی اعلام نشده قابل اقاله نمی باشد.

نکته دوم: دعوای ورود ثالث  دعوای فرعی یا تبعی است که با دعوای اصلی تواما رسیدگی می شود.

نکته سوم: برای دعوای ورود ثالث دادخواست رسمی و پرداخت هزینه دادرسی تشریفات رسیدگی لازم است. این دعوی ممکن است فقط در یک مرحله مورد رسیدگی ماهوی قرار گیرد.

نکته چهارم: چنانچه در دعوای ورود ثالث قصد تبانی یا تاخیر در رسیدگی محرز شود به ان جداگانه رسیدگی می شود.