صدور حکم موت فرضی
در تصور عامه مردم برای حیات و ممات عموم انسانها دو حالت بیشتر قابل تصور نیست یا در قید حیات هستند و یا فوت نموده اند و حالت دیگری قابل تصور نیست اما در بحث حقوقی و برای حفظ حقوق بازماندگان و تعیین تکلیف اموال شخص و وراث او، قانونگذار حالت سومی را پیش بینی کرده است که این حالت سوم موت فرضی است یعنی حکمی که دادگاه بنا بر درخواست اشخاص ذینفع نسبت به شخص غایبی صادر میکند، که عادتا از غیبت او به حدی گذشته که می توان وی را در زمره ی اموات فرض کرد با احتمال اینکه ممکن است زنده باشد مثل غایب مفقودالاثر.
حکم موت فرضی در چه صورتی صادر می شود؟
حکم موت فرضی در صورتی صادر می شود که از تاریخ آخرین خبری که از حیات او رسیده است مدتی گذشته باشد که عادتا چنین شخصی زنده نمی ماند. مدتی که در پایان آن شخص غایب برابر قانون عادتا زنده فرض نمی شود و تقاضای صدور حکم موت فرضی کرد حداقل سه سال و حداکثر ده سال از تاریخ آخرین خبر غایب است .پس از گذشت مدت مقرر در صورتی که تقاضای صدور حکم موت فرضی از طرف اشخاص ذی نفع شده باشد دادگاه پس از رسیدگی اقدام به نشر آگهی کرده واشخاصی را که ممکن است از غایب خبری داشته باشد دعوت خواهد کرد تا اطلاعات خود را در اختیار دادگاه بگذارند این آگهی سه دفعه متوالی وهر کدام به فاصله یک ماه در یکی از جراید محل ویکی از روزنامه های کثیر الانتشار تهران نشر خواهد شد. دادگاه وقتی می تواند حکم موت فرضی را صادر کند که یک سال از تاریخ نشر آگهی گذشته وحیات غایب معلوم نشده باشد.
اموال غایب مفقود الاثر بعد از صدور حکم موت فرضی
طبق ماده ۱۰۱۲ قانون مدنی ممکن است که شخص قبل از غیبت برای اداره اموال خود شخصی را تعین نکرده باشد که در این صورت به تقاضای دادستان و یا اشخاص ذی نفع او شخصی به عنوان امین تعین می شود و اما در صورتی که حیات یا ممات شخصی که غایب مفقود الاثر است مشخص نشود وآخرین مرحله برای تعیین تکلیف نهایی درباره وضعیت غایب مفقودالاثر صدور حکم موت فرضی است. همانطور که گفته شد صدور حکم موت فرضی یعنی حکمی که توسط دادگاه مبنی براینکه غایب عادتا از زمان غیبت تاکنون زنده فرض نمی شود صادر می شود بدون اینکه موت حقیقی او مسلم باشد. مقررات مربوط به صدور این حکم در مواد ۱۰۱۹الی۱۰۲۳ق م ومواد ۱۵۳تا۱۶۱ قانون امور حسبی ذکر شده است در واقع از تاریخ صدور حکم موت فرضی شخص غایب مرده فرض می شود وهمه ی احکام وآثار وتبعات فوت حقیقی بر آن مترتب خواهد شد که یکی از این تبعات قواعد مربوط به ارث متوفی است همان طور که با فوت حقیقی تمام اموال متوفی داخل در مالکیت ورثه می شود در مورد حکم موت فرضی نیز وراث می توانند اموال غایب مفقودالاثر را نسبت به سهم قانونی خود تقسیم ودر آن تصرف کنند.
در موارد زیر شخص عادتا زنده فرض نمی گردد:
-
ده سال تمام از تاریخ اخرین خبری که از غایب رسیده گذشته باشد.
-
با انقضای ده سال سن غایب از ۷۵گذشته باشد.
-
کسی که نظامی باشد ودر جنگ مفقود شود چنانچه3 سال از تاریخ انعقاد وصلح ۵سال از تاریخ ختم بگذرد.
-
کسی که بر اثر سقوط هواپیما یا حادثه دیگری مفقود شود وپنج سال از تاریخ سقوط هواپیما یا وقوع ان حادثه گذشته باشد.
اثرات قطعیت حکم موت فرضی با توجه به ماده ۱۶0 قانون اموررحسبی
-
بعد از قطعیت حکم موت فرضی تامیناتی که از امین یا ورثه گرفته شده است مرتفع می شود. بنابراین زمانی تامین گرفته شده از امین یا ورثه مرتفع می شود که حکم موت فرضی قطعیت پیدا کند. علت اینکه نیاز به تامین گرفتن یا پس دادن تامین به ورثه یا امین بعد از قطعیت حکم موت فرضی می شود بدین خاطر است که ورثه بعد از قطعیت حکم موت فرضی خود صاحب اموال غایب مفقود الاثر شناخته می شود وهر گونه تصرفی می تواند در ان بنماید.
-
امین هم بعد از قطعیت حکم موت فرضی سمتش زایل می شود وباید اموال رابه ورثه غایب تحویل بدهد.
-
بر طبق همین دلایل کلیه تضمیناتی را که از امین و ورثه گرفته شده بود و اموال به تصرف موقت انان داده شده بود بعد از قطعیت حکم موت فرضی به آنان پس داده خواهد شد.
