طلاق توافقی
مفهوم طلاق توافقی
طلاق در لغت به معنای بیزاری، جدایی، متارکه، رهایی و… آمده است. و در اصطلاح یعنی رها شدن یا رها کردن زن از عقد نکاح می باشد.
طلاق در اصطلاح حقوقی یعنی جدا شدن زن و شوهر از یکدیگر، به وسیلۀ فسخ قید نکاح است. واژه طلاق در قرآن هم آمده است و خداوند در روایات از طلاق به عنوان منفورترین حلال در دین اسلام یاد کرده است. طلاق در واقع برداشتن پیوند ازدواج می باشد و در اسلام عملی مشروع و جایز است. قرآن توصیه کرده است که در صورت شکل گیری اختلاف میان زن و مرد، خویشاوندان آنها تلاش کنند میانشان آشتی برقرار کنند تا در صورت امکان از طلاق جلوگیری شود. در قرآن برخی از احکام طلاق و پند و اندرزهایی درباره آن بیان شده است. بطوریکه در قرآن سوره ای به نام طلاق وجود دارد. و این نشانه اهمیت احکام طلاق می باشد. چون طلاق باعث پایان دادن به یک رابطه زناشویی می باشد که قانونا و شرعا شکل گرفته است بنابراین به معنی پایان قانونی ازدواج و جدا شدن همسران از یکدیگر است و در پی آن حقوق و تکالیف متقابلی که بین زوجین در هنگام ازدواج وجود داشته از میان می رود. طلاق معمولاً وقتی اتفاق می افتد که استحکام رابطه زناشویی از بین می رود و میان زوجین ناسازگاری و تنش وجود دارد.
انواع طلاق بطور کلی
قبل از اینکه بخواهیم در مورد طلاق توافقی صحبت کنیم باید انواع طلاق را بررسی کنیم بعد از آن به شرح طلاق توافقی می پردازیم. طلاق مطابق با ماده‌ی ۱۱۴۳ قانون مدنی به طور کلی به دو نوع تقسیم می شود: طلاق بائن و طلاق رجعی. اما هرکدام از این دو نوع طلاق نیز شامل چندین موارد می شود که در هریک از این دو نوع طلاق جای می گیرند و در قانون مدنی به تفصیل بیان شده اند که به ترتیب ذیل می باشد:
ب) طلاق رجعی
طلاق رجعی نوعی از طلاق است که در مدت عده برای مرد حق رجوع وجود دارد. عده مدتی است که در آن زنی که از همسرش جدا شده برای اطمینان از نداشتن فرزندی از همسر خود (پاک بودن رحم خود) و احترام به رابطه‌ی زناشویی سابق، حق ازدواج مجدد را از دست می‌دهد. این مدت با توجه به نوع پایان ازدواج (مرگ شوهر، فسخ نکاح یا طلاق)، نوع ازدواج (دائم یا موقت) و بارداری یا عدم بارداری زن متفاوت است. که بعدا و در مطالب دیگر به توضیح آنها خواهیم پرداخت.
مراد از حق رجوع در طلاق رجعی آن است که مرد می‌تواند در مدت عده بدون آنکه نیاز به عقد مجدد باشد با هر لفظ یا عملی به همسر خود بفهماند که او را مجددا به همسری خود پذیرفته است مشروط بر آنکه قصد رجوع داشته باشد. در واقع قانونگذار ایران قصد رجوع را شرط اساسی در برقراری مجدد رابطه‌ی زناشویی قرارداده تا امکان سوءِاستفاده از زن مطلقه را از بین ببرد. و منظور از قصد رجوع آن است که مرد اراده‌ی واقعی مبنی بر از سرگیری رابطه‌ی زناشویی و تشکیل مجدد خانواده‌ی خود را داشته باشد و بخواهد مجددا با همسر مطلقه‌ی خود زندگی کند.
الف) طلاق باین
طلاق بائن آن است که در مدت عده برای مرد حق رجوع وجود ندارد. بنابراین رابطه‌ی زوجیت قطع شده و زن در حکم زوجه نیست، زن و مرد بر هم حرام می‌گردند، زن حق نفقه ندارد و چنانچه یکی از طرفین در مدت عده فوت کند دیگری از او ارث نمی‌برد. و اگر مرد بخواهد مجددا با آن زن ازدواج کند باید عقد جدیدی جاری شود. ماده‌ی ۱۱۴۵ قانون مدنی بیان می‌کند که در موراد زیر طلاق بائن است:
-
طلاقی که قبل از نزدیکی واقع شود.
-
طلاق زن یائسه: یائسگی دوره‌ای طبیعی در زندگی زنان است که در آن خونریزی ماهیانه برای همیشه متوقف می‌شود و آنان دیگر قادر به بچه‌دار شدن نخواهند بود. یائسگی معمولا در حدود سن ۴۵ تا ۵۵ سالگی آغاز می‌شود.
3- طلاق خلع و مُبارات مادام که زن رجوع به عوض نکرده باشد: طلاق خلع آن است که زن به واسطه‌ی کراهتی که از همسر خود دارد حاضر است مالی به او بدهد و در مقابل بخشش این مال از همسر خود جدا شود اعم از آنکه این مال عین مهریه معادل مهریه، کمتر یا بیشتر از مهریه باشد. در واقع طلاق خلع از این جهت بائن محسوب می‌شود که زن با بخشش تمام یا قسمتی از مهریه خود حق رجوع مرد را از بین می‌برد و اگر از آن بخشش خود رجوع نماید و بخواهد مالی که به همسر خود داده را پس بگیرد طلاق بائن تبدیل به طلاق رجعی خواهد شد و مرد در دوران عده حق رجوع خواهد داشت. در طلاق مُبارات کراهت از هر دو طرف است به این شکل که هم مرد از زن خود متنفر است و هم زن از شوهر خود؛ به حدی که ادامه‌ی این زندگی برای هر دو مشکل و غیرقابل تحمل است. در طلاق مُبارات نیز زن مقداری از مهر خود را می‌بخشد. اما این مقدار بخشش نمی‌تواند مازاد بر مهریه او باشد به این دلیل که مرد نیز از زن خود کراهت دارد و می‌خواهد این رابطه به پایان برسد.
4- سومین طلاقی که بعد از سه وصلت متوالی به عمل آید، اعم از آنکه وصلت در نتیجه رجوع باشد یا در نتیجه نکاح جدید: توضیح آنکه چنانچه مردی سه بار با یک زن ازدواج نماید یعنی بعد از اولین ازدواج خود از وی طلاق بگیرد، مجددا با همان زن ازدواج کند، دوباره طلاق بگیرد، و برای بار سوم با او ازدواج کند و برای سومین بار طلاق بگیرد در این صورت طلاق سوم طلاق باین محسوب می‌شود و دیگر امکان رجوع در مدت عده برای همسر وجود نخواهد داشت، زن و مرد بر هم حرام می‌گردند و مرد درصورتی می‌تواند با همان زن ازدواج کند که زن با مرد دیگری ازدواج کند و با او رابطه‌ی زناشویی برقرار کند و بعد مطلقه گردد و این ازدواج نیازمند عقد صحیح و قانونی است. در این صورت ازدواج زن با همسر اول خود حلال می‌شود.
4- پنجمین مورد طلاق بائن، طلاق در صورت عسر و حرج زن است. قانون می‌گوید اختیار طلاق با مرد است و مرد هر زمان که بخواهد می‌تواند زن خود را طلاق بدهد، اما زن چنین حقی ندارد. مگر اینکه از همسر خود وکالت در طلاق داشته باشد یا بتواند در محضر قاضی ثابت کند در عسروحرج قرار دارد. در این صورت می‌تواند از همسر خود طلاق بگیرد و این طلاق باین است.
اکنون که با مفهوم طلاق و انواع طلاق آشنا شدیم در ادامه به توضیح طلاق توافقی می پردازیم:
طلاق توافقی را در واقع می توانیم برابر با همان طلاق مبارات بدانیم بطوریکه در مورد طلاق مبارات طرفین از هم کراهت دارند و ادامه زندگی برای آنها وجود ندارد و در مقابل بخشیدن عین مهر یا کمتر از آن از همدیگر جدا شوند، با این تفاوت که در طلاق توافقی بذل مهریه می تواند بیشتر از مقدار مهریه یا کمتر باشد و سقف مشخصی ندارد. در طلاق توافقی زوجین هر دو متقاضی طلاق بوده و در تمامی امور با یکدیگر توافق کرده‌اند که باید با مراجعه شخصی به دادگاه خانواده یا توسط وكیل خانواده خود، اعلام توافق خود را در اموری همچون وصول یا بذل مهریه، نفقه ایام عده، حضانت فرزند بعد از طلاق، ملاقات فرزند، شیوه استرداد جهیزیه و سایر حقوق دوران زوجیت را کتبا نوشته و به دادگاه جهت درج در پرونده تقدیم کنند. این طلاق برای سرعت بخشیدن به کار کسانی است که با توافق مصّر به طلاق هستند. البته اجرای این طلاق نیز همچون دیگر طلاق‌هایی که به درخواست زن و مرد است، منوط به انجام تشریفات در مراجع قضایی و صدور گواهی عدم امکان سازش است. با اعلام مراتب به دادگاه خانواده، دادگاه مذکور درخواست گواهی عدم امکان سازش صادر می‌کند تا با مراجعه به یکی از دفاتر ثبت طلاق، حکم صادره اجرا، صیغه طلاق جاری و وارد شناسنامه زوجین شود. دادگاه در هنگام صدور گواهی عدم امکان سازش باید اطمینان حاصل کند که زوجه باردار نیست و رویه قضایی در این مورد آن است که زوجه برای معاینه و صدور گواهی به پزشک مورد اعتماد (معمولا پزشکی قانونی) معرفی می‌شود یا آن که دادگاه بر مبنای اقرار زوجه به باردار نبودن مراتب را گواهی می‌کند. مدت اعتبار گواهی عدم امکان سازش سه ماه از تاریخ صدور است و اگر تا پایان آن مدت، طرفین یا یکی از آنها برای ثبت به دفترخانه مراجعه نکند، گواهی مذکور از درجه اعتبار ساقط است. ماده 1129 قانون مدنی می‌گوید: در صورت استنکاف شوهر از پرداخت نفقه و عدم امکان اجرای حكم محكمه و الزام او به دادن نفقه، زن می‌تواند برای طلاق به حاكم رجوع كند و حاكم شوهر را اجبار به طلاق می‌کند همچنین است در صورت عجز شوهر از دادن نفقه. منظور قانونگذار از اجبار طرفین به مراجعه به دادگاه، تعیین داور و سرانجام تعیین مدت معین برای حل و فصل اختلافات، به ظاهر آن است که شاید طی این دوران زن و شوهر پشیمان شده و به زندگی مشترک خود بازگردند. از سوی دیگر گفته می‌شود که به این ترتیب از اختیارات مرد برای استفاده از حق یک طرفه طلاق کاسته می‌شود.
فواید طلاق توافقی
-
عدم تشكیل پرونده‌های متعدد در دادگستری.
-
دخالت طرفین در طلاق و صدور گواهی عدم امکان سازش.
-
جلوگیری از رجوع مكرر زوجین به محل دادگستری.
-
كوتاه بودن زمان صدور گواهی مربوط برای جواز اجرای طلاق.
-
مدت‌دار بودن این گواهی در عرض سه ماه كه سبب حفظ دوام عقد نكاح است. در حالی كه در حكم طلاق، كه بدون مدت اجرایی است، هر لحظه دوام زندگی تهدید می‌شود.
-
درگیری كمتر و كاهش تنش بین خانواده‌های زوجین.
-
احتمال رجوع بیشتر زوجین در آینده به یكدیگر و تشكیل مجدد زندگی مشترك.
-
عدم ارجاع به داوری.
-
…
