درخواست تقسیط مهریه
تعریف مهریه
مهریه در لغت به معنای جنسی است که در هنگام نکاح بر عهدۀ شوهر قرار می‌گیرد و در اصطلاح حقوقی نیز مهر یا صداق مالی است که زن بر اثر ازدواج مالک آن میگردد و مرد ملزم به پرداخت آن به زن می‌شود. پس از تحقق عقد ازدواج، رابطه زوجیت بین طرفین ایجاد و حقوق و تکالیفی برای طرفین مقرر می‌شود که از جملۀ آن تکالیف پرداخت نفقه، مهریه، اجرت المثل، نحله و در صورت شرط هنگام عقد، تنصیف اموال مرد می باشد که بعضی از این‌ها با عقد ازدواج به عهدۀ شوهر است مثل نفقه و مهریه و بعضی از آن‌ها منوط به تحقق طلاق و جدایی میان آن ها، مثل اجرت المثل و نصف کردن دارایی مرد می باشد.
تعیین مهر پیش از ازدواج دائم لازم نیست و دو طرف می‌توانند پس از عقد روی آن توافق کنند، ولی در صورت مشخص نبودن آن در ازدواج موقت، مطابق فتوای بیشتر مراجع تقلید، عقد باطل است.
همچنین قرآن کریم صداق را به عنوان ” نحله ” یعنی یک تعارف بیان میکند. «وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ عَنْ شَيْءٍ مِنْهُ نَفْساً فَكُلُوهُ هَنيئاً مَريئاً» (نساء، 4).
اشتباه میکنند کسانی که میگویند ” مهر ” یعنی ثمن، یعنی بها، یعنی پول برای خرید. نه، قرآن میگوید: این نحله و هدیه است ( همان طور که ) وقتی شما میخواهید کسی را راضی کنید به شکلی که نیاز شما را رفع کند، شما به او هدیه میدهید نه او به شما. تعبیر دیگر قرآن ” صداق ” است. صداق یعنی چیزی به علامت اینکه علاقه من علاقه راستین است، صادقانه است، دروغین نیست، برای شهوترانی نیست، برای همسری است، برای فریب دادن نیست، از روی حقیقت است.
اقسام مهریه
مهریه انواع مختلف دارد که عبارتند از:
-
مهر السنه (مهر محمدی): مهری است که پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله برای حضرت فاطمه علیهاالسلام مقرر کردند و آن عبارت از دویست و شصت و دو مثقال و نیم پول نقره مسکوک است.
-
مهر المسمی: عبارت از میزان مالی است که به عنوان مهر در عقد نکاح ذکر می شود و مورد توافق زوجین است.
-
مهر المثل: در عقد نکاح می توان مهر تعیین نکرد و زوجین می توانند پس از وقوع عقد با توافق مهر تعیین کنند، حال اگر قبل از تراضی برای تعیین مهر نزدیکی شود زوجه مستحق مهر المثل است و مهر المثل عبارت از مالی است که با در نظر گرفتن وضع خانوادگی و حال اقرباء و نزدیکان زوجه تعیین می شود.
-
مهر المتعه: چنانچه در عقد نکاح مهر تعیین نشود و زوج مصمم باشد که زوجه را قبل از نزدیکی طلاق دهد مقداری را به عنوان مهر تعیین و به زوجه پرداخت می کند و این مبلغ بستگی به وضعیت مالی زوج دارد. بنابراین تعیین میزان مهر المثل به وضع خانوادگی زوجه و مهر المتعه به وضعیت مالی زوج بستگی دارد.
تفاوت مهریه در نکاح دائم و موقت
درعقد نکاح دائم می توان مهر تعیین نکرد یا پس از وقوع عقد بر میزان مهر توافق نمود و عدم تعیین مهر در عقد نکاح دائم موجب بطلان عقد نخواهد بود. ولی در عقد نکاح منقطع، مبنای وقوع عقد، تعیین دقیق مهریه هست و عدم تعیین و یا عدم ذکر مهر در ازدواج موقت، موجب بطلان آن خواهد بود.
تقسیط مهریه پس از اثبات اعسار زوج
مهریه یک بدهی است که با نظر دادگاه در صورت اثبات اعسار زوج به جای پرداخت یکباره به زوجه، به شکل قسطی پرداخت می‌شود و این مساله هیچ تاثیر خاصی در ماهیت آن ندارد. در واقع زمانی که رای دادگاه مبنی بر محکومیت فرد به پرداخت صادر میگردد در صورتی که مدیونی که مالی ندارد یا به اموالش دسترسی ندارد، باید از حاکم(دادگاه صالح) تقاضای رسیدگی به ادعای اعسار را مطرح کند تا با اثبات معسر بودن خودش، دیگر مجبور به تحمل حبس نشود و بتواند به صورت اقساطی یا مهلت دار، دین خود را بپردازد. اثبات اعسار فرد در دادگاه، باید با ارائه دادخواست باشد و شرایطی دارد همچنین غالب پرونده های محومیت در باب مهریه نیز قانون گذار برای حذف زندان بیان داشته که زوج می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه دهد که در این خصوص تا قطعیت رای اعسار دادگاه از صدور حکم جلب زوج جلوگیری می نماید. در این صورت زوج می تواند دادخواست اعسار خود را جداگانه و یا همراه دعوای اصلی به دادگاه تقدیم نماید. اصلی ترین دلیل اعسار نیز شهادت شهود می باشد که در این صورت معرفی حداقل دو شاهد ضروری است. شهود باید از وضعیت مالی و زندگانی مدعی اعسار و نیز از مشخصات، شغل و وسیله امرار معاش وی آگاه باشند و در حضور قاضی با سوگند شهادت دهند. مستند صدور حکم اعسار با توجه به ماده 277 قانون مدنی است که حاکم می‌تواند با توجه به وضع مدیون، مهلت عادلانه یا قرار اقساط دهد و در این مورد نیاز به رضایت طرف مقابل نمی باشد. برخلاف قانون تجارت که متعهدله، يعني شخصي كه تعهد به نفع او شده است، در خصوص قسط بندي شدن وجه مورد پرداخت باید رضایت داشته باشد.
دادگاه صالح
با توجه به ماده 24 قانون آیین دادرسی مدنی به طور کلی رسیدگی به دعوای اعسار در صلاحیت دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی نخستین به دعوای اصلی را دارد یا ابتدا به آن رسیدگی‌نموده است. بنابراین چون دعاوی راجع به مهریه در صلاحیت دادگاه خانواده می باشد، دادخواست تقسیط نیز باید به همان دادگاه تقدیم شود. همچنین ماده 13 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی 1394 بیان می دارد: «دعوای اعسار در مورد محکومٌ به در دادگاه نخستین رسیدگی کننده به دعوای اصلی یا دادگاه صادرکننده اجراییه و به طرفیت محکومٌ له اقامه می شود.»
هزینه دادرسی
براساس ماده 14 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب 1394 دعوای اعسار غیرمالی است و در مرحله بدوی و تجدیدنظر خارج از نوبت رسیدگی می شود. بنابراین هزینه اعسار و تقسیط براساس تعرفه دعاوی غیر مالی و در اینجا دعاوی غیرمالی در صلاحیت دادگاه خانواده و به شرح ذیل می باشد: در مرحله بدوی40 هزار تومان، در مرحله واخواهی 60هزار تومان، در مرحله تجدیدنظر 100هزارتومان می باشد.
چند نکته
نکته اول: در فرض که اعسار زوج پذیرفته نشود بر طبق ماده 22 قانوت حمایت خانواده مصوب 1391 صرفا تا 110 سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن در خصوص مهریه، وجه نقد، امکان جلب زوج وجود دارد و با پرداخت این مبلغ خواه نقدی یا اقساط، زوج آزاد خواهد شد. نسبت به الباقی مهریه امکان جلب وجود ندارد ولی اگر اموالی از زوج به دست آید حتی در آینده، قابل توقیف می باشد.
نکته دوم: اگر مردی از بابت مهریه چه از دادگاه و چه از طریق اجرای ثبت، ممنوع الخروج شده باشد پس از اثبات اعسار او می توان ممنوع الخروجی را رفع کرد.
نکته سوم: اعسار و تقسیط مهریه زوج را از زندان زمانی رها می نماید.
نکته چهارم: در صورتی که عدم حسن نیت در اضهارات مدعی اعسار اثبات گردد حکم اعسار و تقسیط بلا اقدام می گردد.
نگارنده: سعید یوسف زاده[1396/12/13]
