در این مقاله قصد داریم موضوع « تفاوت قرار منع تعقیب با حکم برائت » را بررسی کنیم.
اما پیش از آن لازم دانستیم یادآوری کنیم که وکیل ملکی راهیان عدالت در خدمت شماست تا به سوالاتتان پاسخ دهد و شما را راهنمایی کند.
اگر به قاضی اثبات شود که متهم بی گناه است و دلایل کافی برای تفهیم اتهام او موجود نباشد، اقدام به صدور قرار منع تعقیب می نماید. و زمانی که برای متهم وصف کیفری موجود نباشد، قرار منع پیگرد صادر می گردد.
حکم برائت از اصول عملیه مهم می باشد. این حکم فقط در قانون ایران نیست و قانونگذار بین المللی هم در بسیاری از موارد از آن کمک گرفته است.
در این مقاله سعی می کنیم که به سوالات زیر پاسخ دهیم.
قرار نهایی به چه قراری اطلاق می گردد؟
قرار منع تعقیب به چه معناست؟
تفاوت قرار منع تعقیب و حکم برائت در چه مواردی می باشد؟
تحقیق و بررسی پرونده به چه صورت می باشد؟
در چه صورتی قرار منع تعقیب صادر می شود؟
رفع ابهام در مورد قرار منع تعقیب چگونه انجام می شود؟
اثر حقوقی قرار منع تعقیب به چه صورت است؟
اعتراض به قرار منع تعقیب به چه صورت می باشد؟
نقض قرار منع تعقیب متهم به چه معناست؟
حکم برائت به چه معناست؟
اقدامات قاضی پس از ختم تحقیقات کدامند؟
تجویز شروع مجدد تعقیب متهمی که قرار و یا داد نامه منع تعقیب او صادر و قطعی شده با کدام مقام خواهد بود؟
قرار نهایی به چه قراری اطلاق می گردد؟
قرار نهایی به آن دسته از قرار هایی گفته می شود که درباره وقوع جرم، دلایل آن و توجه اتهام به متهم نظر می دهد و به شکلی باعث خارج شدن دعوا از چرخه رسیدگی یا انتقال آن از یک مرحله به مرحله دیگر می گردد.
در هیچ یک از متون قانون تعریفی از اصطلاح « قرار» آورده نشده است و فقط در ماده 299 قانون آیین دادرسی مدنی آورده شده که اگر رای صادره از طرف دادگاه در مورد ماهیت دعوا و قاطع آن به صورت کلی یا جزئی باشد، حکم است و در خلاف آن قرار خوانده می شود.
باید بدانیم که کلیه تصمیماتی که از طرف محاکم گرفته می شود به طور کلی به عنوان رای شناخته می شود. رای به 2 گروه تقسم می گردد: پاره ای از تصمیمات دادگاه حکم می باشند و بعضی دیگر قرار هستند.
اگر تصمیم دادگاه در مورد ماهیت دعوا و قاطع آن باشد. به صورتی که با صادر شدن رای تکلیف دعوا مشخص شود و ختم رسیدگی اعلام شود و از مراجع رسیدگی خارج شود، تصمیم فوق حکم نامیده می شود.
حال آنکه قرار به تصمیمی گفته می شود که دادگاه در مورد پرونده مطرح شده گرفته است، تصمیم گرفته شده در مواردی قاطع دعوا است ولی در خصوص ماهیت نمی باشد و یا امکان دارد که درباره ماهیت دعوا بوده اما قاطع آن نباشد و یا اصلا این دو شرط در تصمیم دادگاه نباشند. نکته قابل ذکر این است که در مرحله ای که پرونده در دادسرا است، بازپرس حکمی صادر نمی کند و تصمیم بازپرس در پرونده به صورت قرار می باشد.
قرار منع تعقیب به چه معناست؟
یک نمونه از قرار های نهایی که در تحقیقات ابتدایی صادر می گردد قرار منع تعقیب است که معمولا به دست مقامات داد سرا در نظام های حقوقی صادر می شود. به بیان دیگر بازپرس بعد از پایان تحقیقات در مورد اقدامات و نتایج به دست آمده به داوری می پردازد و بر اساس مورد قرار مجرمیت یا موقوفی تعقیب و یا قرار منع تقیب را صادر می کند.
تفاوت قرار منع تعقیب و حکم برائت در چه مواردی می باشد؟
بر اساس جرم هایی که انجام می شوند، مجازات ها و حکم های گوناگونی صادر می شود. در صورتی که جرم فرد ثابت گردد، فرد مجرم شناخته می شود. ولی اگر جرم ثابت نشود و فرد بی گناه شناخته شود، در این شرایط حکم برائت برای او صادر می گردد.
در بعضی شرایط خاص برای مجرم قرار منع تعقیب صادر می گردد، در بعضی شرایط مجرم در زمان ارتکاب به جرم دارای شرایط خاصی مانند محجوریت بوده است. در چنین شرایطی با نظر دادستان قرار منع تعقیب برای مجرم صادر می شود.
تحقیق و بررسی پرونده به چه صورت می باشد؟
در طی روند بررسی پرونده، دادستان عمومی تضمین می دهد که پلیس پیگیر کلیه قوانین و مقررات می باشد.
پلیس تحقیقات لازم را انجام می دهد و شواهد و سرنخ ها را به دست می آورد.با شاهدان ماجرا و همین طور قربانیان پرونده صحبت می کند و مظنونین به ارتکاب جرم را بازداشت می کند. پلیس موظف است که گزارش کامل خود را درباره تمام پرونده ها نگه دارد.
مسئولیت آخر بر عهده دادستان در دادسرای عمومی می باشد. وی مسئول تحقیقات نهایی در مورد جرایم جدی است. دادسرا در روند انجام تحقیقات بر انجام کارهای پلیس نظارت دارد. در طول انجام تحقیقات، دادستان عمومی درستی و دقت کار پلیس را تضمین می نماید و پلیس را موظف می کند که تمامی قوانین و رویه های قانونی را طی کرده و تمامی اطلاعات به دست آمده را در نظر بگیرد.
دادستان، دستور العمل های لازم را در صورت نیاز به پلیس دیکته می کند. در بعضی شرایط خاص، پلیس باید از دادگاه مجوز های لازم را اخذ نماید. مانند شنود یک خط تلفن یا ورود به منزل کسی. روش های مورد استفاده توسط دادستان یا پلیس متناسب با جرایم می باشد و در بعضی موارد ممکن است که جرم سنگین نباشد و با توجه به عدالت حکم صادر می شود.
مسئولیت انجام تحقیقات توسط تمام مقامات از جمله خدمات اجتماعی، شهرداری، اداره دارایی و اداره ایمنی محصولات غذایی و مصرف کننده بر عهده دادستانی است.
در چه صورتی قرار منع تعقیب صادر می شود؟
در صورت فوت متهم، مشمولان عفو، گذشت شاکی یا مدعی خصوصی که مورد جرائمی که امکان گذشت وجود دارد، نسخ مجازات، اعتبار امر مختومه، مرور زمان در مجازات های باز دارنده، قرار موقوفی تعقیب صادر می شود. به این معنا که مجازات از بین می رود.
اما قرار منع تعقیب در شرایطی صادر می گردد که جرم قابل اثبات نباشد و یا جرمی صورت نگرفته باشد و یا اینکه دلایل کافی برای اثبات جرم وجود نداشته باشد. در این چنین شرایطی قرار منع تعقیب به وسیله بازپرس پرونده صادر می گردد.
رفع ابهام در مورد قرار منع تعقیب چگونه انجام می شود؟
اگر شما شاکی یک پرونده کیفری در دادسرا هستید امکان دارد که با مشاهده جمله « قرار منع تعقیب صادر شد » این سوال برایتان بوجود آید که قرار منع تعقیب به چه معناست؟ نمی توانید مطمئن شوید که به معنای عدم پیگیری اتهام متهم می باشد یا نه؟
اگر هم متهم یک پرونده کیفری هستید با دیدن رای قرار منع تعقیب به فکر فرو می روید که منع تعقیب یعنی چه؟ و نمی توانید مطمئن باشید که رفع اتهام شده باشید.
زمانی که شکایتی به دادسرا آورده می شود، بازپرس و دادیار موظف هستند که تحقیقات اولیه را انجام داده و دلایل وقوع جرم را بررسی کنند و بعذ از پایان تحقیقات، تصمیم و رای را به شکل قرار صادر می نمایند.
اگر تصمیم راجع به اتهام به این صورت باشد که:
- عمل متهم مجرمانه نیست.
- عمل منتسب به متهم جرم به حساب می آید ولی دلایل کافی برای اثبات جرم توسط متهم موجود نمی باشد.
در این شرایط قرار منع تعقیب صادر می گردد.
در بعضی موارد دیگر هم به غیر از این دو مورد قرار منع تعقیب صادر می شود، مواردی مانند: فقدان عنصر معنوی جرم، مسئله حقوقی باشد، شاکی در جرم خصوصی ذی نفع نباشد.
اثر حقوقی قرار منع تعقیب به چه صورت است؟
صدور قرار منع تعقیب باعث خارج شدن شکایت از جریان رسیدگی می گردد و در حقیقت اتهام وارده به متهم دیگر پیگیری نمی شود و با صادر شدن قرار فوق از از فرستادن پرونده به دادگاه کیفری برای رسیدگی جلوگیری به عمل می آید.
بعد از اینکه بازپرس یا دادیار قرار منع تعقیب را صادر کرد، پرونده به منظور دریافت نظر دادستان به داد سرا فرستاده می شود. دادستان بعد از مطالعه ی پرونده نظر خود را ابلاغ می نماید و در آخر قرار منع تعقیب به شاکی و متهم ابلاغ می گردد. اگر در گذشته تامین قرار در نظر گرفته شده باشد لغو می گردد و اگر متهم در بازداشت به سر برد آزاد می شود.
اعتراض به قرار منع تعقیب به چه صورت می باشد؟
با مطالعه مطالب گفته شده متوجه مفهوم قرار منع تعقیب شده اید. ولی اگر شما شاکی پرونده باشید حتما به این رای اعتراض دارید و باید بدانید که امکان اعتراض به قرار منع تعقیب وجود دارد یا خیر؟ اگر هم شما متهم باشید می خواهید اطمینان حاصل کنید که با صادر شدن قرار منع تعقیب دیگر از پیگیری و تعقیب خلاص شده اید یا خیر؟
اعتراض شاکی نسبت به قرار منع تعقیبی که توسط بازپرس صادر گردیده است به دادگاه کیفری فرستاده می شود و این دادگاه وظیفه دارد که به این اعتراض رسیدگی کند. ولی این اعتراض باید در شعبه رسیدگی کننده در دادسرا به ثبت برسد.
در هر صورت چه در جایگاه شاکی هستید چه جایگاه متهم بهتر است که برای دریافت اطلاعات دقیق در زمینه قرار منع تعقیب صادر شده با یک وکیل مجرب صحبت کنید.
ابلاغ قرار منع تعقیب به متهم به چه صورت می باشد؟
دادستان باید یک مجازات مناسب با جرم متهم را برگزیند. دادستان عمومی تعیین می کند که پرونده به دادگاه برسد یا گزینه های متفاوتی برای از بین بردن یک پرونده جنایی دارد مانند اصل فرصت یا قرار منع تعقیب.
دادستان عمومی می تواند با در نظر گرفتن یک تحریم از پرونده های جنائی جزئی در موارد خاص از ارسال پرونده هایی مثل خسارت جنایی، خرابکاری، سرقت و نقض ترافیک به دادگاه جلوگیری به عمل آورد. دادستان شخصا تصمیم می گیرد که آیا جرم واقع شده است یا خیر؟ و خودش مجازات مناسب را برای مجرم در نظر می گیرد.
این تحریم ها می تواند یک جریمه ی 6 ماهه رانندگی، یک تحریم جایگزین مثلا 120 ساعت خدمات عمومی و یا یک دستور برای جبران خسارت، باشد. امکان دارد که دادستان عمومی حکم زندان را به زندانی تحمیل ننماید و فقط دادگاه می تواند این کار را انجام دهد. اگر مظنونی مجازات صادر شده را بپذیرد به این معنی است که گناه خود را قبول کرده است. ولی اگر مظنون مجازات را رد نماید، می شود پرونده را به دادگاه انتقال داد.
دادستان عمومی می تواند انتخاب کند که مجرم را به پرداخت جریمه محکوم کند. اگر مجرم قبول کند و جریمه را بپردازد، دادستانی پرونده را می بندد. پرداخت نکردن جریمه به معنای آن است که فرد جرم انتسابی را قبول نکرده است و باید به دادگاه ارجاع شود.
نقض قرار منع تعقیب متهم به چه معناست؟
در برخی موارد دادستان عمومی تشخیص می دهد که یک پرونده به دادگاه برود، این اتفاق امکان دارد زمانی رخ دهد که شواهد کافی برای رسیدن به محاکمه موجود نباشد یا اینکه مظنون پیدا نشده باشد. در شرایطی که پرونده به دلیل وجود مشکلاتی مانند مشکلات روانی مظنون و یا وجود شواهد غیر قانونی نتواند به جلو رود، دادستان عمومی قادر است که به دلیل در نظر گرفتن منافع عمومی، محاکمات قانونی را آغاز و یا ادامه محاکمات را متوقف نماید. دادستان اجازه دارد که تصمیم قرار منع تعقیب برای متهم را صادر کند.
حکم برائت به چه معناست؟
بسیاری از حقوقدان ها اصل برائت را به عنوان لازمه آزادی های اساسی جامعه می شناسند. در امور کیفری و مدنی موارد بسیاری وجود دارند که به اصل برائت استناد کرده اند. در اصل 37 قانون اساسی آورده شده است که:
اصل، حکم برائت می باشد و هیچ شخصی از منظر قانونی مجرم نیست و مجرم کسی است که جرم وی در دادگاه اثبات شده باشد. بر اساس همین اصل، در اصل 166 قانون اساسی دادگاه ها موظف شده اند که احکام خود را براساس مواد قانونی و اصولی صادر کنند.
در امور مدنی در ماده 197 آیین دادرسی جدید آمده است که: اصل برائت است. پس اگر شخصی مدعی است که حق یا دینی بر شخص دیگری دارد باید ثابت کند.
در امور کیفری اصل بر برائت متهم می باشد، مگر اینکه دلیل قطعی بر اثبات مجرم بودن او وجود داشته باشد. در نتیجه برای مجرم شناختن فرد باید یک دلیل ثابت شده داشته باشیم.
این لزوم حتمی بودن دلایل در زمینه های حقوق جزا، حقوق مدنی و تجارت به این شکل نیست، در امور کیفری، حیثیت آزادی و جان افراد تهددید می شود و وجود یک دلیل بی خود ممکن است به اعدام طرف منجر شود و یا اینکه یک مجرم خطرناک را از مجازات نجات دهد. در این باره اصل 37 قانون اساسی در نظر گرفته می شود.
در هنگام سخن گفتن از اصل برائت در حقوق فرانسه و قوانین بین المللی از واژه اماره استفاده می کنند. با توجه به این موضوع، حکم برائت در امور کیفری به اماره شبیه می باشد و در حقوق فرانسه نیز با همین عنوان شناخته می شود. در حقوق ایران بدون قائل شدن تفاوت در میان امور کیفری و مدنی، برائت یک اصل عملی به حساب می آید. در فرانسه دسته ای آن را به عنوان یک اصل کلی دادرسی می دانند و یک دسته دیگر آن را به عنوان یک اماره قانونی واقعی قبول دارند.
گاهی چنین گفته می شود که اصل حکم برائت در امور مدنی و کیفری به شکل یک جور اجرا نمی شود. در امور مدنی در شرایطی که ابهام و تردید درباره وقوع جرم وجود داشته باشد ، مجرای اصل حکم برائت است ولی در امور کیفری اصل برائت در کلیه مراحل دادرسی وجود دارد. در زمینه کیفری در هر شکلی که مجرم دستگیر شده باشد چه در حین ارتکاب جرم و چه بعد از انجام جرم و هر میزان که جرم وسیع باشد، باید با او به صورتی رفتار شود که کار هایش از نظر حقوق جزا، ایرادی نداشته باشید.
اقدامات قاضی پس از ختم تحقیقات کدامند؟
پس از فرستادن پرونده به شعبه دادگاه و نبود نیاز به تحقیق و یا اقدام بیشتر دادگاه به صورت گفته شده در ادامه عمل می کند:
- اگر اتهامی به متهم وارد نباشد یا عمل منتسب به وی جرم به حساب نیاید، دادگاه رای برائت و یا قرار منع تعقیب صادر می کند.
- اگر طرفین دعوا حاضر باشند و درخولست مهلت نداشته باشند و یا انکه دادگاه استمهال را غیر موجه بداند و یا اینکه در مورد حق الناس، مدعی درخواستی برای توقف محاکمه نداشته باشد دادگاه با تشکیل دادن جلسه و رسیدگی به موضوع رای را صادر می کند.
- در صورت حاضر شدن طرفین دعوا و یا درخواست آنها برای گرفتن مهلت به جهت دفاع از خود یا تحویل دادخواست ضرر و زیان، دادگاه بعد از تعیین یک جلسه رسیدگی، مراتب را به طرفین دعوا گزارش می دهد.
-
تبصره: در صورتی که شاکی، درخواست ترک محاکمه را داشته باشد، دادگاه قرار ترک تعقیب را صادر می کند، این کار مانعی برای شکایت دوباره نمی باشد.
-
تبصره: بین ابلاغ احضاریه و زمان احضار معمولا 3 روز فرصت هست ولی اگر موضوع اضطراری باشد، دادگاه متهم را زودتر به حضور می خواند.
در موضوعاتی که دشمنی و ثابت کردن دعوا به قسم شرعی نیاز داشته باشد، هر کدام از طرفین دعوا می توانند برای خود حق قسم قائل شوند.
اگر دادگاه در زمان بررسی یک پرونده با رضایت شاکی رو به رو شود یا اینکه متهم پرونده قابل تعقیب نباشد و یا دادگاه صالح به رسیدگی پرونده نباشد، بر طبق شرایط رای به موقوفی تعقیب یا عدم صلاحیت یا رد یا قبول ایراد صادر می گردد.
زمان رسیدگی به پرونده که دادگاه از پیش تعیین نموده و به شاکی، متهم، وکیل، دادستان و کلیه افرادی که باید در جلسه دادگاه حضور داشته باشند ابلاغ شده و آنها را به جلسه رسیدگی احضار می نمایند و همچنین تصویر کیفر خواست برای متهم ارسال می شود.
برای بوجود آوردن فرصت دفاع برای متهم، ماده 343 قانون ،احضاریه را با مدت حداقل یک هفته در نظر گرفته است و مقرر نموده است که بین ارسال ابلاغ احضاریه تا زمان جلسه رسیدگی باید یک هفته زمان باشد. اگر متهم عذر قابل قبولی داشته باشد، زمان جلسه رسیدگی را جا به جا می کنند.
تجویز شروع مجدد تعقیب متهمی که قرار و یا داد نامه منع تعقیب او صادر و قطعی شده با کدام مقام خواهد بود؟
با توجه به اصل موضوع و قواعد کلی تنها تا زمانی که دلایل تازه به صورت کافی پیدا نشده است قرار منع تعقیب متهم سر جای خود باقی می ماند و امکان شروع تعقیب دوباره وجود ندارد.
اما به محض اینکه دلایل جدید و کافی پیدا شوند، متهم دوباره قابل تعقیب است. ماده 180 قانون آیین دادرسی کیفری در این زمینه می گوید:
« هر زمانی که محکمه استیناف در مورد منع تعقیب متهم رای بدهد، دیگر تحت تعقیب قرار نمی گیرد مگر اینکه محکمه استیناف اجازه دوباره صادر نماید و در شرایطی این اتفاق می افتد که دلایل تازه ای بدست آید. »
اگر قرار منع تعقیب توسط دادگاه صادر شده باشد. مورد تعقیب دوباره واقع شدن متهم در صورتی امکان پذیر است که شاکی دلایل جدید و قطعی بر گناه کار بودن متهم را به دادگاه ارائه نماید و دادگاه نیز با بررسی دلایل، اگر آنها را کافی بداند و قبول نماید، دستور شروع مجدد پرونده را با نظر کارشناسان به بازپرس ابلاغ می کند.
ولی اگر قرار منع تعقیب را بازپرس داده باشد و آن قرار قطعی شده باشد با توجه به اینکه در ماده مذکور تکلیفی برای آن در نظر گرفته نشده است، مشخص نیست که چه مقامی را برای رسیدگی باید در نظر گرفت.
معمولا اگر بازپرس بدون دخالت دادگاه این قرار را صادر کرده باشد در صورت دریافت دلایل کافی جدید و بررسی این دلایل و با مشورت دادگاه می تواند قرار را شکسته و متهم را تحت تعقیب دوباره قرار دهد.
چند قانون کاربردی
- طبق ماده 376 قانون آیین داد رسی کیفری، هر زمانی که رای دادگاه مبنی بر برائت یا منع موقوفی تعقیب و یا تعلیق مجازات باشد و متهم در زندان باشد، فورا با دستور قاضی آزاد می گردد.
- رای دادگاه نهایتا بعد از 3 روز از تاریخ انشا، باید تایپ گردد. این رای دادنامه نامیده می شود.
- 3 روز بعد از امضای دادنامه، باید برای ابلاغ فرستاده شود.
- طرفین دعوا در مورد شش مسئله می توانند « رد دادرس» نمایند. ماده 421 قانون کیفری این موضوع را به طور کامل شرح می دهد. ولی در کل داشتن ارتباط نسبی یا سببی و هم چنین ارتباط خادمی و مخدومی دادرس با یکی از دو طرف دعوا یکی از این شش مورد می باشد.
