امروز با مطالبی در رابطه با نحوه تنظیم وصیت نامه در دفاتر اسناد رسمی با شما همراه هستیم، امیدواریم که مطالب گفته شده در این مقاله برای شما مفید باشد.
سوالاتی در رابطه با موضوع مورد نظر وجود دارد که در این مقاله به برخی از آن ها پاسخ می دهیم:
وصیت نامه چیست؟
چند نوع وصیت‌نامه وجود دارد که در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می گردد؟
وصیت بر چه چیز هایی باطل می باشد؟
مدارک و شرایطی که برای رسیدگی به دعوای تنفیذ وصیت‌نامه در دادگاه و مراجع قانونی لازم است؟
چه اثرات حقوقی از وصیت‌نامه بعد از فوت شخص ظاهر می گردد؟
تنظیم وصیت نامه به چه صورتی انجام می شود؟
چگونگی رسیدگی به اجرای وصیت نامه در موارد مازاد بر ثلث اموال چگونه است؟
وصیت نامه چیست؟
سندی است که طی تنظیم شدن آن، شخص تکلیف خود را برای امور شرعی، شخصی و مالی خود بعد از فوت تعیین می‌کند؛ هم چنین نوشتن وصیت نامه میان مسلمانان مستحب به شمار رفته و اگر شخص قصد داشته باشد امور بعد از مرگ خود را در متن وصیت‌نامه تنظیم کند، راعایت این نکته ضروری است تا از ضوابط قانونی تنظیم کردن وصیت‌نامه آگاهی داشته باشند تا وصیت شخص بنا بر قانون، قابلیت اجرا را داشته باشد.
به طور قطعی در دنیای پر از هیاهوی امروزی، یکی از مسائلی که جوامع بشری را از اختلافات شخصی و جمعی می تواند در امان نگه دارد، «آشنا شدن با حقوق متقابلی که افراد با یکدیگر و قانون دارند» می باشد که کلیدی ترین تاثیر این آشنایی و آگاهی را در پیشگیری از اتفاق افتادن بیشتر مشکلات حقوقی می توان دید.
چند نوع وصیت‌نامه وجود دارد که در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می گردد؟
در مورد انواع وصیت نامه ها طی گفت‌وگویی که با یکی از قضات دادگستری انجام گرفته است به این مسائل اشاره شده که در رابطه با وصیت‌نامه و چگونگی قابل پذیرش بودن آن در دادگاه این گونه بیان می کند که در طی ماده ۲۷۶ قانون امور حسبی برای وصیت‌نامه ای که قابل پذیرش در دادگاه‌ها باشد سه نوع وصیت نامه خودنوشت، رسمی و سری تعیین گردیده است.
وصیت‌نامه رسمی که در دفتر اسناد رسمی ثبت می‌شود. وصیت‌نامه ای هم که از طرف خود شخص نوشته می شود نیز به نمونه ای از وصیت‌نامه‌ای گفته می‌شود که باید دارای تاریخ باشد و موصی (وصیت‌کننده) سند را با خط خود نوشته باشد و امضا کند و در غیر این صورت، وصیت‌نامه هیچ گونه اعتباری ندارد.
وصیت‌نامه ای که سری است را به خط شخص یا هر کس دیگری می تواند نوشته شود. ولی در هر صورت امضای کسی وصیت می کند را باید داشته باشد و شخص می‌تواند بعد از نگارش، آن را در صندوق امانات به امانت بگذارد.
شخصی که سواد خواندن و نوشتن ندارد، این توانایی را ندارد که وصیت نامه خودنوشت و سری را بنویسد، هم چنین افرادی که توانایی صحبت کردن را ندارد، نیز از تنظیم و ثبت وصیت‌نامه سری معذور می باشد.
هم چنین نکاتی دیگر رانیز در مورد این مسئله بیان کرده است که وصیت‌نامه رسمی غیرقابل خدشه می باشد و ورثه به هیچ وجه نمی‌توانند نسبت به آن اعتراضی داشته باشند ودر خصوص وصیت‌نامه سری و خودنوشت نیز می توان گفت که این نوع وصیت‌ها، قابلیت اعتراض و تنفیذ از جانب ورثه را دارد.
و انواع دیگری از وصیت نامه نیز وجود دارد که در مطالب زیر به آن ها اشاره می کنیم:
محرومیت از ارث:
در بیشتر مواقع وراث وصیت‌نامه خودنوشت را انکار کرده و برای رسیدگی به این ادعا می توانند به دادگاه حقوقی مراجعه کنند و رسیدگی به آن باید با تشریفات خاصی صورت بگیرد. این وضعیت در صورتی می باشد که اگر شخص وصیت‌نامه رسمی را قبول نداشته باشد باید با ادعای جعل وصیت نامه به دادگاه برود و ادعای خود را مورد بررسی قرار دهند.
در وصیت‌نامه موصی به هیچ وجه نمی‌تواند کسی را از گرفتن ارث محروم کند ولی نکته مهم و قابل توجه این است که در ابتدا باید بدهی موصی تسویه گردد و بقیه اموال میان وراث تقسیم می گردد.
وصیت تملیکی:
وصیت تملیکی و عهدی از سایر قسمت های وصیت‌نامه می باشد. به عبارتی دیگر وصیت تملیکی قراردادی است از اینکه کسی اصل مال خود یا منفعتی از مال خود را برای مواقعی که پس از فوتش به شخص دیگری به صورت کاملا رایگان می‌بخشد، به وسیله این نوع وصیت، فرد می‌تواند تا حد معینی تکلیف اموال خود را تعیین کند و به عنوان نمونه، در برخی موارد اموال خویش را برای استفاده کردن در امور خیریه، تملیک نماید.
در وصیت نامه تملیکی، بعد از فوت شخص، اموال به اسم فرد دیگری تملیک می گردد؛ بنابراین قبول کردن آن قبل از فوت موصی تاثیر گذار نیست. موصی از وصیت خود می تواند رجوع کرده و اگر شخص، موصی به (مال مورد وصیت) را قبض کند.
وصیت عهدی:
این نوع از وصیت عبارت است از اینکه فردی یک یا چند نفر را برای انجام دادن امر یا اموری و یا اینکه تصرفات دیگری مأمور قرارداد خود کند. به عنوان نمونه فردی را وصی می‌کند تا پس از مرگش، بدهی‌هایش را پرداخت نماید.
در وصیت عهدی فردی که به سبب وصیت، به عنوان ولی بر صغیر یا بر امورات دیگر تعیین شده باشد را در قانون وصی می‌گویند.
وصیت بر چه چیز هایی باطل می باشد؟
آن چیزی که مورد وصیت قرار می گیرد، باید دارای اعتبار مالی و منفعت قلایی باشد و از راه غیر شرعی به دست نیامده باشد بنابراین وصیت در مورد مواد مخدر، مشروبات الکلی و نمونه های آن مورد قبول نمی باشد.
مال مورد وصیت باید این قابلیت را داشته باشد که قابل معامله و امکان نقل و انتقال را نیز داشته باشد، بر اساس همین موارد کر شده اموالی که عمومی و یا موقوفه باشد نمی‌تواند مورد وصیت شخص وصیت کننده قرار بگیرد و این گونه وصیت باطل می باشد.همچنین آن چیزی که وصیت می گردد به طور قطع باید در مالکیت وصیت‌کننده قرر داشته باشد، بنابراین وصیتی که بر مال غیر از خود شخص باشد، باطل می باشد.
مدارک و شرایطی که برای رسیدگی به دعوای تنفیذ وصیت‌نامه در دادگاه و مراجع قانونی لازم است؟
برای رسیدگی به دعوی تنفیذ در خصوص وصیت نامه داشتن کپی از وصیت‌نامه، گرفتن شهادت شهود و ارجاع دادن این امر به کارشناسی می باشد هم چنین مطابق ماده ۲۹۱ قانون امور حسبی و رای وحدت رویه هیات عمومی دیوان عالی کشور، وصیت‌نامه عادی در صورتی قابلیت تایید و تنفیذ از جانب افرادی که در این مورد حکم می دهند را دارد که از جانب افراد ذی نفع به صحت آن مشخص شود
بر خلاف این موارد ذکر شده حتی اگر دلایل ثابت شده دیگری برای درست بودن وصیت نامه عادی در دسترس باشد، دادگاه حق تایید کردن و تنفیذ وصیت نامه را به در هیچ شرایطی ندارد و اگر برخی از افراد ذی نفع، مفاد وصیت نامه را تایید کنند و اشخاص دیگر تایید نکنند، در حق افرادی که وصیت نامه را به تایید رسانده اند و به درستی آن شهادت داده اند، قابلیت تنفیذ را خواهد داشت ؛ بجز موارد ذکر شده در هیچ عنوانی دعوی تایید و تنفیذ وصیت نامه قابلیت شنید شدن را ندارد.
چه اثرات حقوقی از وصیت نامه بعد از فوت شخص ظاهر می گردد؟
اثرات حقوقی وصیت نامه بعد از فوت شخص ظاهر می گردد؛ یعنی تا زمانی که شخص در قید حیات می باشد، خود فرد در مورد اموالش تصمیم می گیرد و هیچ کس دیگری حق دخالت ندارد، به همین دلیل میان عموم مردم این امرمتداول است که می‌گویند، انسان در قید حیات وکیل و وصی برای خود نیاز ندارد ولی به محض مرگ موصی همه مصمم هستند که به وصیت شخص جامه عمل بپوشانند.
رجوع موصی (وصیت‌کننده) از وصیت در هر صورت جایز می باشد و شخص می‌تواند بارها نوشته خود را تغییر دهد، بنابراین آخرین وصیت نامه متوفی که بنابر مراحل قانونی تنظیم گردیده است، دارای اعتبار قانونی می باشد، در این راستا با کسب اطلاع از مراحل حقوقی در جهت نگارش وصیت نامه و رعایت کردن آن، افزون بر اینکه شخص از وصیت و آخرین اراده خود درباره آنچه وصیت کرده، عمل می گردد، مانع از بروز اختلاف و تنش در میان خانواده‌ها می گردد و از حجم پروند‌ه‌هایی که در دادگستری ها ثبت می شود و هزینه‌های افراد و دولت در این مورد کاسته می شود.
تنظیم وصیت نامه به چه صورتی انجام می شود؟
برای برطرف کردن این مشکل، قانون گذارانی که در مجلس وجود دارند در یازدهمین مجلس شورای ملی در سال ۱۳۱۷ قانون «طرز تنظیم وصیت نامه» را در ۲۴ ماده به تصویب رساندند. در طی ماده اول این قانون سه راه «رسمی یا خودنوشت یا سری» برای تنظیم کردن وصیت نامه به تایید رسیده است.
طبق مواد دو تاچهار این قانون نیز به ترتیب وصیت نامه رسمی در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می گردد؛ وصیت نامه خود نوشت به وسیله شخص تنظیم می گردد و فقط زمانی از اعتبار برخوردار است که کل آن وصیت به خط موصی باشد و هم چنین تاریخ روز و ماه و سال به خط و امضای شخص رسیده باشد ولی در تنظیم وصیت نامه سری این مسئله مهم نیست که به خط چه کسی نوشته شده باشد، ولی باید امضای وصیت کننده را حتما داشته باشد و در دفتر امانات اسناد می تواند آن را به امانت بگذارد.
هم چنین تنظیم کردن وصیت‌نامه درست و رعایت کردن موازین قانونی برای انجام این کار، علاوه بر اینکه آخرین اراده وصیت‌کننده بعد از مرگ خود را به اجرادر می‌آورد، باعث کم شدن اختلافات وارثان بعد از مرگ مورث نیز می شود. همچنین اگر شخص تمایل داشته باشد برای انجام دادن امور شرعی، شخصی و مالی خود بعد از فوت تکلیف خود را مشخص کند، وصیت‌نامه نیز تنظیم می گردد.
چگونگی رسیدگی به اجرای وصیت نامه در موارد مازاد بر ثلث اموال چگونه است؟
در مورد چگونگی رسیدگی به اجرای وصیت‌نامه در موارد مازاد بر ثلث اموال اشاره به این نکات الزامی است که:
وصیت ثلث یا یک سوم اموال، از جانب مالک برای پس از فوت خود درست می باشد و نسبت به مازاد بر آن در صورتی مورد تایید شدن و قبلیت اتکا دارد که ورثه آن شخص زیاده بودن را تنفیذ و تایید نمایند؛ به طور کلی ملاک بودن این یک سوم، اموال در هنگام مرگ وصیت‌کننده بوده است نه اینکه اموال در زمان زنده بودن و باشد و تنظیم کردن وصیت و هم چنین قراردادن ملاک برای تمام دارایی و اموال متوفی از جمله اموال منقول و غیرمنقول و حتی منافعی نیز می باشد که همه آن ها متعلق به مرحوم می باشد.
اگر وصیت کننده با حضور داشتن در دفاتر اسناد رسمی نسبت به تنظیم کردن وصیت مازاد بر یک سوم به صورت رسمی اقدام نماید، با توجه به قوانینی که مربوط به اجرای مفاد اسناد رسمی می باشد باید وصیت ثبت شده اجرایی گردد و هم چنین در صورتی قابلیت اجرا شدن را نخواهد داشت که به صورتی این وصیت باطل گردد.
ولی از آن جایی که در بیشتر اوقات و بعد از فوت شخص وصیت کننده، نوع و مقدار اموال وصیت‌شده مشخص باشد، بنابراین در صورت وجود وصی برای به اجرا درآمدن مفاد وصیت نامه رسمی دیگر توقف مکنونات وصیت امکان پذیرنمی باشد تا هنگامی که دادگاه حکم به باطل شدن آن را صادر نماید.
وصیت نمودن به زیاده بر ثلث ترکه
چون در صورت عدم تنفیذ وصیت‌نامه مازاد بر ثلث به وسیله وراث، فقط حکم دادگاه می باشد که توانایی توقیف کردن و باطل شدن عملیات اجرایی را دارد و با این موارد ذکر شده ورثه ای که نسبت به وصیت نامه ناراضی می باشند مجبور هستند که به طرح دادخواست باطل شدن وصیت‌نامه رسمی نسبت به مازاد بر ثلث اقدام نمایند.
وصیت نمودن به زیاده بر ثلث ترکه غیر قابل نفوذ می باشد و این امر در صورتی امکان پذیر می باشد که با اجازه وارث؛ موصی باشد و شخص می تواند بعد از مرگ خود هر نوع تصرفی در ثلث دارایی خود را داشته باشد و آن را به هرکس که اراده کند واگذار نماید و یا آن را برای مصارف مشخص قرار دهد. بر اساس ماده ۸۴۸ قانون مدنی، اگر موصی به جزئی از مشاع ترکه باشد، مانند ربع یا ثلث، موصی له با وارثان در همان میزانی که از ترکه بطور مشاع شریک می باشد.
وصیت نامه مستحب است
چگونگی تنظیم وصیت نامه و ثبت آن در دفاتر اسناد رسمی نیازمند داشتن قوانین و قواعد خاصی می باشد و هم چنین طبق مطالب که در قوانین اسلامی داشتن وصیت نامه برای هر شخصی مستحب است زیرا با نوشتن و ثبت کردن آن می تواند از اتفاق افتادن برخی از مواردی که بعد از فوت فرد رخ می دهد و حتی این مسائل در برخی از موارد باعث درگیری و نزاع بین خواهران برادارن و حتی قطع رابطه آن ها با یک دیگر نیز می شود
بنابراین برای جلوگیری از این اتفاقات بهتر است هر شخصی برای خود وصیت نامه ای تنظیم کند و برای اینکه در اصل و معتبر بودن آن شکی ایجاد نشود بهترین راه این است که آن را در دفاتر اسناد رسمی به ثبت برساند و در این مقاله تلاش کردیم برخی از قوانین و شرایطی که برای ثبت آن وجود دارد را بیان کنیم امیدواریم که از مطالعه این مطالب بهره کافی را برده باشید.
