آشنایی با انواع عقد هبه

آیا می دانید هبه چیست و شرایط عقد هبه کدام است؟

قبل از شرح کامل درباره شرایط عقد هبه بهتر است بدانید که هبه چیست. در لغت واژه هبه به معنی بخشش و هدیه دادن است. در حقوق به معنی قرار دادی قانونی و رسمی می باشد که طی آن شخصی ملک یا سود ملک خود را به شخص دیگری می بخشد. به موجب قرارداد هبه شخصی که مال خود را می بخشد واهب و فردی که مال به او بخشیده می شود متهب می باشند. همچنین مال بخشیده شده نیز عین موهوبه نام دارد.

شرایط عقد هبه عبارتند از:

۱: لازم است واهب یا همان شخصی که صاحب ملک است برای تصرف و تملک در مالش مانعی وجود نداشته باشد. به زبان ساده تر واهب باید برای تصمیم گیری در مالش دارای درایت باشد. به این معنی که شخص واهب صغیر یا مجنون نباشد و صلاحیت بخشش مال خود را داشته باشد.

۲: شخص واهب باید ورشکسته نباشد در غیر این صورت بستن این قرارداد باطل بوده و مورد قبول نمی باشد. برای مثال شخص بدهکار و ورشکسته ای که مالش را به نام فرزند یا همسرش می کند معلوم است جهت عدم پرداخت قرض این کار را کرده است.

۳: از دیگر شرایط عقد هبه این است که ملک بخشیده شده یا عین موهوبه نباید در وثیقه، طلب یا رهن بانک و یا در دست شخص دیگری باشد. اگر ملک یا اموال واهب در رهن یا وثیقه بدهی باشد امکان بخشش و هبه آن وجود ندارد. در چنین حالتی قرار داد باطل می باشد مگر آن که شخص واهب بدهی و دین خود را پرداخت نماید و ملک مورد نظر از رهن آزاد شود.

۴: بر اساس قانون شخصی که مال به او بخشیده شده است باید مال را در اختیار خود بگیرد و آن را از شخص واهب تحویل بگیرد. زیرا تا زمانی که مال یا عین موهوبه در اختیار متهب قرار نگیرد و شخص متهب آن را رسما قبول نکند هبه صورت نخواهد گرفت.

۵: یکی دیگر از شرایط عقد هبه این است که در صورت فوت متهب و واهب قبل از تصرف مال بر اساس قانون قرارداد باطل میشود. زیرا اجازه و خواست واهب برای بخشش مال ضروری بوده و در صورت فوت شدن واهب قبل از تصرف مال سبب باطل شدن قرارداد می شود.

نکته: در صورتی که متهب یا بخشاینده مال محجور شود می تواند به وسیله ولی و یا نماینده خود مال را طی قرارداد هبه به متهب تحویل دهد. در مورد مسئله فوت واهب چنین امری صادق نمی باشد و فوت او سبب فسخ قرارداد می شود. همچنین در صورتی که واهب با رضایت کامل و اراده قلبی مال را به متهب ببخشد استرداد مجدد آن مال امکان پذیر نخواهد بود.

تاثیر شطرط در عقد هبه

شرایط عقد هبه با شرطی که در متن قرارداد هبه ذکر می شوند کاملا متفاوت است. گاهی اوقات در تنظیم متن قرارداد شخص واهب یا مالک ملک شروطی را برای متهب در نظر می گیرد. این شروط هیچ تاثیری در صحت عقد هبه ندارند به این معنی که وجود و یا عدم آن ها باعث فسخ قرارداد نخواهند شد.

انواع هبه

قرارداد و عقد هبه دارای دو نوع است که شرایط عقد هبه برای هر دو نوع همان شروطی هستند که در متن فوق به آن ها پرداخته شد. انواع عقد هبه عبارتند از:

۱: هبه معوض

در این هبه شرط بر عوض است به این معنی که بخشاینده مال در قبال چیزی مال خود را در اختیار متهب می گذارد. حال ممکن است که واهب مال خود را در عوض خدمت و یا مالی دیگر به متهب واگذار نماید. در این قرارداد معمولا واهب شرط را بر خدمتی از سوی گیرنده مال و یا مالی در عوض مالی به صورت رایگان می کند. ناگفته نماند که شرط نهاده شده در برابر تملیک نبوده و تضادی با هبه ندارد.

همچنین ممکن است ارزش مال یا خدمت متعارف شرطی، با مال بخشیده شده برابر نباشد. در صورت چنین حالتی هیچ ایرادی بر شرط و قرار داد وارد نیست و به شرط ایجاد شرایط عقد هبه قرارداد کاملا قانونی می باشد. همچنین در این نوع شرط ممکن است فروش یا اجاره مالی با مبلغ مشخصی تعیین شود.

۲: هبه غیر معوض

در هبه غیر معوض واهب یا مالک شرطی را برای تقدیم کردن مال به متهب تعیین نمی کند و او مال خود را بدون ایجاد شرط به متهب می بخشد.سخن پایانی؛

پرسش مهمی که در رابطه با هبه مطرح می شود این است که آیا با وجود فراهم بودن شرایط عقد هبه امکان رجوع وجود دارد؟ در جواب باید گفت که امکان رجوع از عقد هبه به شرایطی بستگی دارد. این شرایط شامل ایجاد هبه در سندی رسمی، از بین رفتن مال، متهب بودن والدین و فرزند، ایجاد تغییر در مال می باشند. همچنین در صورت نابود شدن مال نیز واهب می تواند از هبه رجوع کند.