عقد مساقات یکی از انواع عقود جالبی است که در قانون مدنی به آن پرداخته شده است. اگر بخواهیم ساده و صریح این مسئله را توضیح دهیم می توانیم اینگونه بیان کنیم که به واسطه این عقد عامل متعهد می شود نسبت به آبیاری و نگهداری از درختان و محصولات مالک بپردازد و مالک نیز به ازای این نگهداری و آبیاری درصدی مشخص از محصولات حاصل را به عنوان سهم عامل پرداخت کند.
عقد مساقات چه کارکردی دارد؟
- عقد مساقات به چه معنی است؟
- چرا از عقد مساقات استفاده می شود؟
- مهمترین نکات مربوط به عقد مساقات چیست؟
- آثار عقد مساقات چیست؟
- چه زمانی عقد مساقات منعقد می شود؟
- شرایط انعقاد قرارداد عقد مساقات چیست؟
- چه زمانی از عقد مساقات استفاده می شود؟
- عقد مساقات در کدام حوزه قانونی است؟
- شرایط انحلال عقد مساقات چیست؟
- شرایط فسخ عقد مساقات چیست؟
- آیا با مرگ یکی از طرفین عقد مساقات، عقد منحل می شود؟
- آیا امکان اقاله در عقد مساقات وجود دارد؟
- بهترین روش برای انعقاد عقد مساقات چیست؟
- کارکرد یک وکیل ملکی در خصوص عقد مساقات چیست؟
عقد مساقات یکی از انواع عقود جالبی است که در قانون مدنی به آن پرداخته شده است. اگر بخواهیم ساده و صریح این مسئله را توضیح دهیم می توانیم اینگونه بیان کنیم که به واسطه این عقد عامل متعهد می شود نسبت به آبیاری و نگهداری از درختان و محصولات مالک بپردازد و مالک نیز به ازای این نگهداری و آبیاری درصدی مشخص از محصولات حاصل را به عنوان سهم عامل پرداخت کند.
با ارکان عقد مزارعه آشنایی دارید؟
این درصد به صورت توافقی حاصل می شود. به طور مثال گفته می شود که بعد از برداشت محصول یک سوم محصول برای عامل خواهد بود. بنابراین بر اساس این عقد از زمان باردهی محصولات، عامل به عنوان مالک یک سوم از این محصولات شناخته می شود.
ما در ادامه می خواهیم بدانیم که دقیقا عقد مساقات چیست و چه کارکردی در جامعه دارد؟ همچنین می خواهیم بیشتر با شرایط عقد مساقات آشنا شویم و بدانیم که برای منعقد کردن چنین قراردادی به چه فاکتورها و شرایطی نیاز داریم؟ همچنین در صورتی که طرفین در این عقد به اختلاف برخورد کنند قانون چه راهکارهایی را پیش بینی کرده است؟ شناخت این عقد و چارچوب های کلی مربوط به آن می توان ما را در انعقاد بهتر این قرارداد یاری کند. با ما در ادامه همراه باشید.
عقد مساقات و بررسی چارچوب های آن
عقد مساقات را زمانی می توانیم درک کنیم که ابتدا بتوانیم با چارچوب ها و مفاهیم کلی آن آشنا شویم. در قانون ایران عقد مساقات بر اساس دو چارچوب کلی قرارداد لازم و قرارداد معین تعریف شده است. بنابراین شناخت این دو نوع مهم قراردادی در قانون ایران و بررسی قوانین کلی آن می تواند کمک بزرگی برای فهم این عقد باشد.
به طور کلی قرارداد معین به قراردادی گفته می شود که قانون شرایط اختصاصی آن را به صورت مشخص بیان کرده است. در واقع در انعقاد هر قراردادی لازم است شرایط عمومی و اختصاصی آن قرارداد رعایت شود. در صورتی که قرارداد از نوع معین باشد شرایط اختصاصی توسط خود قانون تعیین شده است.
بنابراین زمانی که گفته می شود عقد از نوع قرارداد معین است بدین معنی است که قانون تعیین کننده شرایط خاص این قرارداد است و باید این شرایط در قرارداد مذکور رعایت شده باشد. در غیر این صورت این قرارداد باطل محسوب می شود.
اما از نظر این که قرارداد مساقات یک قرارداد لازم شناخته می شود می توان کمی بیشتر بحث کرد. در قانون دو نوع قرارداد وجود دارد که به قرارداد لازم و جایز شهرت دارد. قرارداد جایز به قراردادی گفته می شود که طرفین قرارداد در هر موقعیت مکانی و زمانی امکان انحلال قرارداد حتی بدون در نظر گرفتن شرایط و رضایت طرف دیگر را خواهند داشت. مانند قرارداد وکالت که موکل می تواند در هر موقعیتی وکیل را عزل نماید.
اما قرارداد لازم به قراردادی گفته می شود که انحلال قرارداد برای هیچ کدام یک از طرفین وجود ندارد مگر این که یکی از حالت های چهارگانه فسخ قرارداد، انفساخ قرارداد، اقاله یا ابطال قرارداد ایجاد شده باشد.
بنابراین طرفین با انعقاد قرارداد لازم مکلف به اجرایی کردن آن هستند و در صورت عدم اجرا شدن تعهدات باید نسبت به عواقب ذکر شده در قرارداد یا عواقب قانونی آگاه باشند. بنابراین زمانی که گفته می شود عقد مساقات یک عقد لازم است بدین معنی است که اجرایی شدن آن لازم بوده و تنها در صورت بروز شرایط خاص قانونی که اشاره شد امکان انحلال آن وجود دارد.
شناخت دقیق تر عقد مساقات
تا به اینجا چارچوب های لازم عقد مساقات را شناختیم. دانستیم این قرارداد معین است یعنی قانون علاوه بر شرایط عمومی قرارداد مانند اهلیت طرفین شرایط اختصاصی خاصی در نظر گرفته است. برای عقد این شرایط اختصاصی شامل موارد متعددی می شود که مهمترین آن ها این است که اولا قرارداد تنها مشمول آبیاری و نگهداری از درختان خواهد بود. بنابراین شرایط کاشت و برداشت محصول در این مسئله ذکر نشده است.
نکته دیگر این است که سهم عامل حتما باید درصدی از محصولات حاصل از درختان باشد. در واقع شما پرداخت این سهم به صورت حق العمل کاری و یا هر شکل دیگری باعث فسخ قرارداد می شود. ممکن است در کنار سهم محصول هزینه ای نیز پرداخت شود اما حتما در عقد مساقات باید درصد سهم فرد عامل از میزان محصولات باغ و درختان مشخص شده باشد.
نکته دیگری که به ما در شناخت بهتر عقد کمک می کند این است که امکان استفاده از هر چهار حالت انحلال قرارداد برای این قرارداد وجود دارد. به نوعی در صورتی که شرایط عمومی و اختصاصی قرارداد رعایت نشده باشد این عقد باطل می شود.
اگر شرط فسخی در قرارداد ذکر شده باشد که این شرط عملی شود، قرارداد منحل خواهد شد. همچنین به واسطه رضایت طرفین و بر اساس قرارداد جدیدی امکان انحلال قرارداد مذکور ایجاد می شود.
همچنین در صورتی که شرایطی ایجاد شود که امکان ادامه عمل به قرارداد وجود نداشته باشد، قرارداد به حالت انفساخ، منحل می شود. البته به این نکته توجه کنید که مرگ یکی از طرفین در این قرارداد برخلاف برخی دیگر از قرارداد ها موجب انفساخ قرارداد نمی شود.
مگر این که در قرارداد ذکر شده باشد که این کار صرفا باید توسط خود عامل انجام شود. بنابراین با مرگ عامل قرارداد به دلیل انفساخ منحل خواهد شد.
نکته پایانی این است که با انحلال قرارداد تمام سهم محصولات برای مالک خواهد بود و مالک باید اجرت المثل عامل را در مدت کاری او پرداخت نماید. این نکته مهمی است که باید به آن توجه داشته باشید.
